Hormon wzrostu normy – somatotropina u dzieci i dorosłych
Hormon wzrostu (GH) jest wydzielany przez przysadkę mózgową pulsacyjnie, a jego stężenie zmienia się w ciągu doby. Najwyższe wartości obserwuje się w nocy, podczas snu. Dlatego pojedynczy pomiar krwi nie pozwala na pełną ocenę jego poziomu i najczęściej konieczne są testy dynamiczne. Zaburzenia wydzielania GH mogą prowadzić do niskorosłości, gigantyzmu lub akromegalii – w zależności od wieku i kierunku odchylenia. Mimo że somatotropina ma zastosowanie w leczeniu niedoborów, bywa też nielegalnie wykorzystywana w sporcie – w celu redukcji tkanki tłuszczowej i zwiększenia masy mięśniowej.
Spis treści:
- Hormon wzrostu – co to jest i jak działa somatotropina?
- Co wydziela hormon wzrostu?
- Jakie są wskazania do badania hormonu wzrostu?
- Hormon wzrostu – normy u dzieci
- Hormon wzrostu – normy u dorosłych
- Hormon wzrostu – normy u kobiet i mężczyzn
- Objawy i skutki niedoboru hormonu wzrostu
- Niedobór hormonu wzrostu u dzieci
- Niedobór hormonu wzrostu u dorosłych
- Objawy i skutki nadmiaru hormonu wzrostu
- Nadmiar hormonu wzrostu u dzieci
- Somatotropina – na czym polega badanie poziomu hormonu wzrostu?
- Hormon wzrostu – normy i interpretacja wyniku badania u noworodków, dzieci i dorosłych
- Hormon wzrostu – suplementacja. Czy stosowanie hormonu wzrostu jest bezpieczne?
- Leczenie hormonem wzrostu – efekty i uboczne terapii
Najważniejsze wnioski
- Hormon wzrostu (GH) odgrywa kluczową rolę nie tylko w regulacji wzrostu u dzieci, ale również w metabolizmie i regeneracji tkanek u dorosłych. Jego działanie zależy od IGF-1, snu, aktywności fizycznej, poziomu glukozy i wieku pacjenta.
- Normy GH są zmienne i uzależnione od wieku, płci, pory dnia i metody badania – dlatego wynik powinien zawsze interpretować lekarz. U dzieci poziom GH jest wyższy (10–30 µg/l), u dorosłych mieści się zazwyczaj w zakresie 1–12 µg/l.
- Zarówno niedobór, jak i nadmiar GH prowadzą do poważnych zaburzeń – takich jak niskorosłość, gigantyzm, akromegalia, sarkopenia czy insulinooporność. Objawy różnią się w zależności od wieku i powinny być diagnozowane kompleksowo.
- Badanie GH wykonywane jest najczęściej w formie testu stymulacyjnego, a nie pojedynczego oznaczenia, ze względu na pulsacyjny charakter wydzielania hormonu. Stosowanie GH w leczeniu może przynieść korzyści, ale niesie też ryzyko poważnych skutków ubocznych i wymaga kontroli lekarza.
Hormon wzrostu – co to jest i jak działa somatotropina?
Hormon wzrostu (GH, somatotropina) to białkowy hormon wytwarzany przez przysadkę mózgową, który reguluje wzrost kości, metabolizm i regenerację tkanek. Zbudowany jest z 191 aminokwasów. Działa pulsacyjnie, głównie w nocy i po wysiłku fizycznym [3].
Działanie hormonu wzrostu jest szerokie. Somatotropina wpływa na:
- funkcje mózgu (neuroregeneracja),
- wzrost kości długich u dzieci,
- metabolizm tłuszczów, białek i węglowodanów,
- syntezę białek i regenerację mięśni,
- regulację poziomu glukozy i insuliny.
GH działa pośrednio przez IGF-1 (insulinopodobny czynnik wzrostu), który jest produkowany w wątrobie pod wpływem GH. Co istotne wydzielanie hormonu wzrostu w organizmie uzależnione jest od wieku. W przypadku dzieci jest znacząco wyższe.
Co wydziela hormon wzrostu?
Hormon wzrostu wydzielany jest przez przedni płat przysadki mózgowej – kluczowy gruczoł endokrynny zlokalizowany u podstawy mózgu. Uwalnianie hormonu wzrostu zależy od [3]:
- snu (szczyt w fazie NREM),
- aktywności fizycznej,
- stresu
- głodu i poziomu glukozy,
- stymulacji przez GHRH i hamowaniu przez somatostatynę,
- pulsacyjnego charakteru uwalniania (co 3–5 godzin).
To może Cię zainteresować!
Uwalnianie GH ma charakter pulsacyjny – dlatego pojedyncze badanie poziomu GH ma ograniczoną wartość diagnostyczną.
Jakie są wskazania do badania hormonu wzrostu?
Badanie poziomu hormonu wzrostu wykonuje się u dzieci z podejrzeniem niskorosłości oraz u dorosłych z objawami niedoboru GH lub akromegalii.
Wskazania do zbadania hormonu wzrostu:
- niski wzrost dziecka (niskorosłość),
- podejrzenie gigantyzmu lub akromegalii,
- osłabienie mięśni, niska masa kostna,
- podejrzenie guza przysadki mózgowej,
- kontrola terapii hormonem wzrostu.
Badanie GH wykonuje się zwykle jako część tzw. testu stymulacji, np. po podaniu insuliny lub glukagonu.
Jeżeli lekarz podejrzewa wytwarzanie nadmiernych ilości hormonu wzrostu, to zaleca oznaczenie stężenia insulinopodobnego czynnika wzrostu (tzw. IGF-1), gdyż u chorych osób jest zwiększone.
Zobacz jak przebiega badanie hormonu wzrostu:
W teście stymulacji hormonu wzrostu pacjent pości przez noc, a rano podaje się mu substancje stymulującą – L-dope, klonidynę, propranolol, glukagon, argininę lub insulinę. Następnie co godzinę ocenia się poziom GH w surowicy pod kątem reakcji na zwiększone poziomy hormonu [3,4]. Niepowodzenie tego testu w zwiększeniu poziomu hormonu wzrostu wskazuje zatem na jego niedobór.
Skierowanie na badanie hormonu wzrostu możesz otrzymać od lekarza, ale można je wykonać bez skierowania prywatnie. Cena badania hormonu wzrostu wynosi ok. 60 zł w zależności od laboratorium.
Hormon wzrostu – normy u dzieci
U dzieci stężenie hormonu wzrostu jest znacznie wyższe niż u dorosłych. Normy poziomu hormonu wzrostu u dzieci są następujące:
Dzieci (w tym noworodki) – 10–30 µg/l.
Wartości niższe mogą wskazywać na niedobór GH i wymagać dalszej diagnostyki z IGF-1 i testami obrazowymi (np. rezonans przysadki).
Co istotne laboratorium nie podaje wartości referencyjnych przy badanie hormonu wzrostu u dzieci i dorosłych. Wynik badania zawsze należy przekazać lekarzowi, który prowadzi terapie. On weźmie pod uwagę wiek i płeć pacjenta, jego stan zdrowia czy też inne wyniki badań krwi.
Hormon wzrostu – normy u dorosłych
Normy somatotropiny u dorosłych są niższe niż u dzieci. Normy GH u osób dorosłych są następujące:
1–12 µg/l
W wieku dorosłym ilość poziomu hormonu GH stopniowo maleje, co jest naturalnym efektem starzenia się organizmu i osłabienia aktywności przysadki mózgowej. Choć somatotropina nie jest już potrzebna do wzrostu kości, to nadal odgrywa istotną rolę w regeneracji, metabolizmie i utrzymaniu składu ciała.
Hormon wzrostu – normy u kobiet i mężczyzn
Kobiety mają zwykle nieco wyższe stężenie hormonu wzrostu niż mężczyźni, szczególnie przed menopauzą. Różnica ta wynika przede wszystkim z działania estrogenów.
Jednak w badaniach laboratoryjnych norma na somatotropinę jest taka sama i wynosi:
1–12 µg/l
Objawy i skutki niedoboru hormonu wzrostu
Niedobór GH prowadzi do niskiego wzrostu u dzieci, a u dorosłych do zwiększonej tkanki tłuszczowej, zmęczenia i spadku masy mięśniowej.
Objawy i skutki niedoboru hormonu wzrostu u dzieci to:
- niskorosłość,
- opóźnione dojrzewanie,
Z kolei u dorosłych niedobór hormonu wzrostu może objawiać się [5]:
- zmęczeniem,
- depresją,
- otyłością brzuszną,
- zaburzeniami lipidowymi (wysoki cholesterol całkowity, LDL)
- pogorszeniem jakości życia
Konsekwencje długofalowe to m.in. sarkopenia, insulinooporność, osteoporoza, wyższa śmiertelność.
Dieta online od Dietetyki #NieNaŻarty wspomoże Cię w osiągnięciu Twojego celu – czy to redukcja masy ciała, pozbycie się insulinooporności czy też redukcja wiecznego zmęczenia. Nie zwlekaj i zgłoś się do nas już dziś!
Niedobór hormonu wzrostu u dzieci
Niedobór hormonu wzrostu u dzieci może objawiać się:
- niskim wzrostem
- wolnym przyrostem masy ciała,
A to wszystko pomimo prawidłowego apetytu i odżywiania. U niektórych dzieci powoduje on (niedobór somatotropiny) niskorosłość.
Co istotne leczenie hormonem wzrostu u dzieci jest refundowane [6] (na koszt Narodowego Funduszu Zdrowia – czyli bezpłatne) dla pacjentów ze schorzeniami takimi jak:
- zespół Turnera
- niedobór hormonu wzrostu,
- zespół Pradera-Williego
- przewlekła niewydolność nerek.
Niedobór hormonu wzrostu u dorosłych
U dorosłych niedobór GH rozwija się zwykle po urazie, napromienianiu lub guzie przysadki i wiąże się z obniżoną jakością życia.
Najczęstsze objawy niedoboru hormonu wzrostu u dorosłych to [5]:
- spadek energii, motywacji,
- obniżenie gęstości kości,
- wzrost tkanki tłuszczowej trzewnej
- zaburzenia lipidowe
- zmniejszenie masy mięśniowej.
Jeżeli obserwujesz u siebie takie objawy, to zdecydowanie należy udać się do lekarza, który zbada problem.
Dietetyk z zespołu Dietetyka #NieNaŻarty z chęcią ułoży dla Ciebie jadłospis, który wspomoże Cię w redukcji cholesterolu czy też odbudowie masy mięśniowej. Nasze diety są 3 s – smaczne, syte i skuteczne!
Objawy i skutki nadmiaru hormonu wzrostu
Nadmiar GH powoduje nadmierny wzrost u dzieci (gigantyzm), a u dorosłych deformacje twarzy i kończyn (akromegalia).
Inne objawy i skutki nadmiaru hormonu wzrostu to m.in. [7]:
- choroby układu sercowo-naczyniowego
- powiększenie dłoni i stóp,
- pogrubienie rysów twarzy,
- nadciśnienie, insulinooporność,
- spadek oczekiwanej długości życia
Jednak to guz przysadki jest najczęstszą przyczyną nadmiaru hormonu wzrostu.
Nadmiar hormonu wzrostu u dzieci
Nadmierne stężenie GH u dzieci skutkuje gigantyzmem, czyli nieproporcjonalnym wzrostem kości długich i tkanek.
Dziecko chorujące na gigantyzm może bardzo szybko rosnąć i osiągnąć wzrost przekraczający nawet 220 cm.
Przykłady osób chorujących na gigantyzm (spowodowany nadmiarem hormonu wzrostu):
- André the Giant
- Adam Rainer
- Dalip Singh Rana
- Robert Wadlow
Somatotropina – na czym polega badanie poziomu hormonu wzrostu?
Badanie GH polega na oznaczeniu stężenia hormonu we krwi, zwykle w teście stymulacyjnym i hamowania – np. z insuliną lub glukagonem czy też innymi składnikami np. l-dopą, czy argininą.
Badana osoba stawia się rano w laboratorium na czczo. Pobiera sie próbkę krwi, aby oznaczyć poziom wyjściowy hormonu wzrostu. Następnie podaje się drogą dożylną np. roztwór insuliny w celu pobudzenia wydzielania somatotropiny.
Z kolei w określonym odstępach (np. 15, 30, 45, 60, 90 czy 120 minut) ponownie pobiera się krew, aby oznaczyć poziom hormonu wzrostu.
Uwaga: ze względu na pulsacyjny charakter wydzielania GH, oznaczenia poziomu hormonu wzrostu należy interpretować z ostrożnością – najlepiej, jak zrobi to lekarz.
Hormon wzrostu – normy i interpretacja wyniku badania u noworodków, dzieci i dorosłych
Normy poziomu GH różnią się w zależności od wieku, pory dnia i metody badania. Standardowa norma dla dzieci na hormon wzrostu to 10–30 µg/l. Z kolei dla dorosłych to 1–12 µg/l.
Jednak pulsacyjny charakter wydzielania hormonu wzrostu powoduje, że wynik zawsze powinien interpretować lekarz. Wysoki poziom hormonu wzrostu nie musi automatycznie oznaczać, iż dana osoba jest chora.
Wynik badania zawsze trzeba przekazać lekarzowi. On weźmie pod uwagę wszystkie zmienne takie jak wiek i płeć pacjenta, jego stan zdrowia czy też inne wyniki badań krwi.
Hormon wzrostu – suplementacja. Czy stosowanie hormonu wzrostu jest bezpieczne?
Stosowanie syntetycznego hormonu wzrostu jest bezpieczne tylko i wyłącznie pod kontrolą lekarza – przy określonych wskazaniach.
Niestety hormon wzrostu może być nadużywany w celu zwiększenia masy mięśniowej. W takim przypadku. Zdecydowanie odradzamy takie postępowanie, które może skończyć się tragicznie, nawet śmiercią!
Leczenie hormonem wzrostu – efekty i uboczne terapii
Terapia hormonem wzrostu poprawia wzrost u dzieci i jakość życia dorosłych, ale może wywołać działania niepożądane. Efekty leczenia hormonem wzrostu są następujące:
- zwiększenie wzrostu u dzieci z niedoborem GH,
- poprawa składu ciała u dorosłych (więcej mięśni, mniej tłuszczu).
Jednak leczenie somatotropiną może mieć potencjalne skutki uboczne takie jak [8]:
- zatrzymanie wody,
- insulinooporność/cukrzyca
- ryzyko rozrostu guza przysadki (jeśli wcześniej obecny)
W związku z tym leczenie należy prowadzić pod ścisłą kontrolą lekarza.
Podsumowanie
Hormon wzrostu pełni kluczową rolę w rozwoju, metabolizmie i regeneracji tkanek. Normy GH zależą od wieku, płci i testu diagnostycznego – dlatego interpretację wyników należy powierzyć lekarzowi. Zarówno niedobór, jak i nadmiar hormonu wzrostu mogą prowadzić do poważnych zaburzeń zdrowotnych – od niskorosłości po akromegalię.
Piśmiennictwo:
- Yuen KCJ, Johannsson G, Ho KKY, Miller BS, Bergada I, Rogol AD. Diagnosis and testing for growth hormone deficiency across the ages: a global view of the accuracy, caveats, and cut-offs for diagnosis. Endocr Connect. 2023 Jun 12;12(7):e220504. doi: 10.1530/EC-22-0504. PMID: 37052176; PMCID: PMC10305501.
- Kim JH, Chae HW, Chin SO, Ku CR, Park KH, Lim DJ, Kim KJ, Lim JS, Kim G, Choi YM, Ahn SH, Jeon MJ, Hwangbo Y, Lee JH, Kim BK, Choi YJ, Lee KA, Moon SS, Ahn HY, Choi HS, Hong SM, Shin DY, Seo JA, Kim SH, Oh S, Yu SH, Kim BJ, Shin CH, Kim SW, Kim CH, Lee EJ. Diagnosis and Treatment of Growth Hormone Deficiency: A Position Statement from Korean Endocrine Society and Korean Society of Pediatric Endocrinology. Endocrinol Metab (Seoul). 2020 Jun;35(2):272-287. doi: 10.3803/EnM.2020.35.2.272. Epub 2020 Jun 24. PMID: 32615711; PMCID: PMC7386113.
- Brinkman JE, Tariq MA, Leavitt L, Sharma S. Physiology, Growth Hormone. 2023 May 1. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025 Jan–. PMID: 29489209.
- Endokrynologia Pediatryczna (Suplementy), Tom 9 | Rok 2009 | Nr 9(9) DOI: 10.18544/EP-02.09.09.1154PDF, Test z argininą, z klonidyną oraz z L-Dopa na wydzielanie hormonu wzrostu (GH) – wykonanie testów i ich interpretacja, Maria Ginalska-Malinowska, Anna Malinowska
- Reed ML, Merriam GR, Kargi AY. Adult growth hormone deficiency – benefits, side effects, and risks of growth hormone replacement. Front Endocrinol (Lausanne). 2013 Jun 4;4:64. doi: 10.3389/fendo.2013.00064. PMID: 23761782; PMCID: PMC3671347.
- https://www.nfz.gov.pl/dla-swiadczeniodawcy/zespoly-koordynacyjne/zespoly-koordynujace/hormon-wzrostu-u-pacjentow-doroslych-oraz-u-mlodziezy-po-zakonczeniu-terapii-promujacej-wzrastanie,217.html
- Dhaneshwar S, Shandily S, Tiwari V. Growth Hormone Excess: Implications and Management. Endocr Metab Immune Disord Drug Targets. 2023;23(6):748-763. doi: 10.2174/1871530322666221012155533. PMID: 36237164.
- Nishi Y, Tanaka T. Growth Hormone Treatment and Adverse Events. Pediatr Endocrinol Rev. 2017 Mar;14 Suppl 1(Suppl 1):235-239. doi: 10.17458/per.vol14.2017.nt.growthhormonetreatment. PMID: 28516752.
