Ciśnienie normy w 2025. Jakie jest prawidłowe ciśnienie krwi tętniczej?

Ciśnienie krwi to jeden z najważniejszych wskaźników zdrowia układu krążenia. Zarówno zbyt wysokie, jak i zbyt niskie wartości mogą negatywnie wpływać na organizm. W artykule wyjaśniamy, czym jest prawidłowe ciśnienie tętnicze krwi, jak wygląda jego pomiar, jakie są normy w zależności od wieku oraz co zrobić, gdy wartości są nieprawidłowe. Zebraliśmy również sprawdzone zalecenia dotyczące stylu życia i diety, które pomagają obniżyć ciśnienie lub je ustabilizować.

Spis treści:

• Prawidłowe ciśnienie krwi — czyli jakie?
• Jak mierzyć ciśnienie? Samodzielny pomiar ciśnienia krwi
• Normy ciśnienia tętniczego
• Normy ciśnienia krwi (mmHg) dla różnych grup wiekowych
• Jakie ciśnienie jest niebezpieczne? Kiedy mówimy o podwyższonym ciśnieniu krwi?
• Niskie ciśnienie krwi – czy to niebezpieczne?
• Powikłania wysokiego ciśnienia krwi
• Jakie ciśnienie w ciąży jest niebezpieczne?
• Co robić, gdy ciśnienie krwi przyjmuje nieprawidłowe wartości?
• Jakie są domowe sposoby na podniesienie ciśnienia krwi?
• Niefarmakologiczne sposoby na obniżenie ciśnienia krwi

Nowe normy ciśnienia – najważniejsze wnioski

• Prawidłowe ciśnienie tętnicze krwi u dorosłych według wytycznych ESH 2023 to 120–129/70–79 mmHg.
• Ciśnienie powyżej 140/90 mmHg oznacza nadciśnienie tętnicze i wymaga diagnostyki oraz leczenia.
• Zarówno nadciśnienie, jak i niskie ciśnienie mogą prowadzić do zawrotów głowy, osłabienia i poważnych powikłań.
• Regularny pomiar ciśnienia krwi w domu to prosty sposób na wczesne wykrycie problemów.
• Styl życia ma ogromne znaczenie – aktywność fizyczna, ograniczenie soli, unikanie stresu i dieta DASH realnie obniżają wartość ciśnienia tętniczego.
• U osób powyżej 60. roku życia za dopuszczalne uznaje się ciśnienie do 140/90 mmHg, o ile pacjent dobrze je toleruje.
• W ciąży każde odchylenie od normy – zarówno za wysokie, jak i zbyt niskie ciśnienie – wymaga regularnej kontroli.

Prawidłowe ciśnienie krwi — czyli jakie?

Ciśnienie tętnicze krwi to siła, z jaką krew tłoczona jest przez serce do tętnic i z jakim naciskiem oddziałuje na ich ściany. Kiedy mówimy o „ciśnieniu”, zawsze mamy na myśli ciśnienie tętnicze krwi, ponieważ to ono mówi nam o stanie układu krążenia.

Ciśnienie mierzy się w milimetrach słupa rtęci – mmHg – i zapisuje jako dwie liczby:

• ciśnienie skurczowe (górna liczba) – to moment, gdy serce się kurczy i pompuje krew do tętnic,
• ciśnienie rozkurczowe (dolna liczba) – to moment, gdy serce odpoczywa między uderzeniami i napełnia się krwią.

Na przykład, jeśli ciśnienie wynosi 120/80 mmHg, oznacza to, że podczas skurczu serca krew naciska na ściany tętnic z siłą 120 mmHg, a podczas rozkurczu – z siłą 80 mmHg.

Najnowsze wytyczne zgodne z Europejskim Towarzystwem Nadciśnienia Tętniczego (ESH) z 2023 roku, za prawidłowe ciśnienie tętnicze u dorosłego pacjenta uznaje się [1]:

• 120–129 mmHg skurczowego,
• 70–79 mmHg rozkurczowego.

Ciśnienie poniżej 120/70 mmHg określane jest jako optymalne – oznacza, że układ krążenia funkcjonuje bardzo dobrze. Ale uwaga: zbyt niskie wartości, zwłaszcza u osób starszych, mogą prowadzić do zawrotów głowy, osłabienia lub niedotlenienia niektórych narządów.

Z kolei ciśnienie wyższe niż 130/80 mmHg może już wymagać uważniejszej obserwacji lub nawet działań profilaktycznych – w zależności od wieku pacjenta, stylu życia i innych chorób współistniejących.

Jak mierzyć ciśnienie? Samodzielny pomiar ciśnienia krwi

Pomiar ciśnienia tętniczego krwi to prosta, ale bardzo ważna czynność, która pozwala na kontrolę zdrowia układu krążenia. Należy wykonywać go w spokojnych warunkach, najlepiej codziennie rano i wieczorem, przed jedzeniem, kawą i przyjęciem leków. Dzięki regularnym pomiarom można szybko wykryć nieprawidłowości, takie jak nadciśnienie tętnicze czy niedociśnienie.

Zasady prawidłowego pomiaru ciśnienia tętniczego krwi:

• Odpocznij co najmniej 5 minut w pozycji siedzącej,
• Usiądź w pozycji siedzącej z plecami opartymi o oparcie krzesła,
• Nogi trzymaj swobodnie na podłodze (nie zakładaj nogi na nogę),
• Ręka, na której mierzysz ciśnienie, powinna spoczywać luźno na stole, na wysokości serca,
• Nie rozmawiaj, nie ruszaj się i nie napinaj mięśni podczas pomiaru,
• Wykonaj trzy kolejne pomiary w odstępach około minuty – do analizy bierz pod uwagę średnią z dwóch ostatnich.

Do domowego użytku najlepiej sprawdzi się automatyczny ciśnieniomierz naramienny, z odpowiednim rozmiarem mankietu. Nadgarstkowe są mniej dokładne i wymagają idealnej pozycji ręki.

Wartości zapisuj w dzienniczku pomiarów – możesz prowadzić go w zeszycie, aplikacji mobilnej lub w formie papierowego formularza. Regularne zapisy są bardzo pomocne dla lekarza w ocenie wartości ciśnienia tętniczego krwi i ewentualnym doborze leczenia.

Normy ciśnienia tętniczego

Wartość ciśnienia tętniczego krwi pozwala ocenić stan układu krążenia. Znajomość tych norm pomaga nie tylko rozpoznać nadciśnienie tętnicze, ale też wcześnie wykryć stan podwyższonego ryzyka. Według wytycznych Europejskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego (ESH) z 2023 roku klasyfikacja wygląda następująco [1]:

Ważne: jeśli wartości skurczowego i rozkurczowego ciśnienia są w różnych kategoriach – zawsze liczy się wyższa wartość.

Dla dzieci i młodzieży do 16. roku życia obowiązują siatki centylowe, a nie powyższa klasyfikacja. Od 16. roku życia można już stosować normy jak dla dorosłych.

Normy ciśnienia krwi (mmHg) dla różnych grup wiekowych

Warto pamiętać, że ciśnienie tętnicze może się chwilowo wahać — dlatego rozpoznanie nadciśnienia wymaga co najmniej kilku pomiarów, najlepiej wykonanych w różnych dniach i okolicznościach.

Prawidłowe ciśnienie krwi w wieku 1–5 lat

Średnio wynosi około 95/65 mmHg, ale wartości różnią się w zależności od wieku, płci i wzrostu dziecka. U dzieci stosuje się tabele centylowe. Nadciśnienie tętnicze rozpoznaje się, gdy wynik przekracza 95. centyl w co najmniej trzech pomiarach.

Prawidłowe ciśnienie krwi w wieku 6–13 lat

Zazwyczaj mieści się w granicach około 105/70 mmHg. Wartość uznaje się za prawidłową, jeśli nie przekracza 90. centyla. Regularna kontrola zalecana jest zwłaszcza u dzieci z nadwagą, chorobami przewlekłymi lub dodatnim wywiadem rodzinnym.

Prawidłowe ciśnienie krwi w wieku 14–19 lat

Średnia wartość ciśnienia tętniczego wynosi około 117/77 mmHg. Po ukończeniu 16. roku życia można stosować klasyfikację jak u dorosłych. Styl życia, masa ciała i stres mają istotny wpływ na wynik pomiaru.

Prawidłowe ciśnienie krwi w wieku 20–40 lat

Optymalne wartości to 120/80 mmHg. Każde ciśnienie ≥130/85 mmHg wymaga obserwacji i ewentualnej modyfikacji stylu życia. To kluczowy okres profilaktyki nadciśnienia i chorób układu krążenia.

Prawidłowe ciśnienie krwi w wieku 40–60 lat

Normy mieszczą się w zakresie 125–135 mmHg skurczowego i 80–85 mmHg rozkurczowego. Regularna kontrola ciśnienia oraz ocena czynników ryzyka sercowo-naczyniowego są w tym wieku szczególnie istotne.

Prawidłowe ciśnienie krwi powyżej 60 lat

U osób starszych za akceptowalne uważa się wartości do 140/90 mmHg, jeśli pacjent dobrze je toleruje. Celem leczenia jest zwykle utrzymanie ciśnienia skurczowego poniżej 140 mmHg bez pogorszenia samopoczucia.

Jakie ciśnienie jest niebezpieczne? Kiedy mówimy o podwyższonym ciśnieniu krwi?

Za niebezpieczne uważa się ciśnienie tętnicze krwi równe lub wyższe niż 140/90 mmHg. Taki wynik, jeśli jest potwierdzony w powtarzanych pomiarach, oznacza nadciśnienie tętnicze i wymaga dalszej diagnostyki oraz wprowadzenia zaleceń lekarskich [1].

Jeszcze większym zagrożeniem są wartości skrajnie wysokie — powyżej 180/120 mmHg. W takiej sytuacji mówimy o przełomie nadciśnieniowym, który może prowadzić do ostrego uszkodzenia narządów (np. serca, mózgu, nerek, siatkówki oka). Objawy mogą obejmować silne bóle głowy, duszność, ból w klatce piersiowej, zaburzenia widzenia lub przytomności [1].

W przypadku tak wysokiego ciśnienia tętniczego krwi konieczna jest natychmiastowa pomoc lekarska — zwlekanie może zagrażać życiu pacjenta. Nawet jeśli nie występują objawy, bardzo wysokie wartości są zawsze powodem do pilnej interwencji.

Niskie ciśnienie krwi – czy to niebezpieczne?

Niskie ciśnienie tętnicze krwi, czyli niedociśnienie, występuje, gdy wartość ciśnienia krwi spada poniżej 90/60 mmHg. W wielu przypadkach taka wartość ciśnienia tętniczego nie stanowi zagrożenia i może być naturalna dla osób młodych, szczupłych czy aktywnych fizycznie.

Jednak u niektórych pacjentów niskie ciśnienie może powodować nieprzyjemne objawy, takie jak:

• zawroty głowy,
• uczucie zmęczenia lub senności,
• problemy z koncentracją,
• zimne dłonie i stopy,
• omdlenia.

Objawy te wynikają z niedostatecznego przepływu krwi przez tętnice i słabszego ukrwienia mózgu oraz innych narządów. Szczególnie narażone są kobiety w ciąży oraz osoby starsze, u których niskie ciśnienie tętnicze może prowadzić do zwiększonego ryzyka upadków i urazów.

Kluczowe jest indywidualne podejście — wartość ciśnienia tętniczego krwi powinna być oceniana w kontekście ogólnego stanu zdrowia pacjenta i jego samopoczucia. Jeśli niedociśnienie powoduje dolegliwości lub pojawia się nagle, warto skonsultować się z lekarzem i wykonać dodatkowe badania.

Powikłania wysokiego ciśnienia krwi

Nieleczone lub źle kontrolowane nadciśnienie tętnicze stopniowo uszkadza naczynia krwionośne, serce oraz inne narządy wewnętrzne. Stałe podwyższenie wartości ciśnienia tętniczego krwi przyspiesza procesy miażdżycowe i osłabia ściany tętnic, co zwiększa ryzyko wielu poważnych chorób układu krążenia. Gdy tętnica staje się sztywna lub zwężona, zwiększa się ryzyko zawału i innych chorób układu krążenia [1].

Najczęstsze powikłania przewlekle podwyższonego ciśnienia tętniczego to:

• choroby układu krążenia, takie jak miażdżyca i choroba wieńcowa,
• udar mózgu – zarówno niedokrwienny, jak i krwotoczny,
• niewydolność serca, związana z przeciążeniem mięśnia sercowego,
• uszkodzenie nerek – nadciśnienie jest jedną z głównych przyczyn przewlekłej niewydolności nerek,
• uszkodzenia naczyń w siatkówce oka, mogące prowadzić do pogorszenia widzenia lub nawet ślepoty.

Wysoka wartość ciśnienia skurczowego i rozkurczowego przez długi czas działa szkodliwie, często nie dając wyraźnych objawów. Dlatego tak ważna jest regularna kontrola i wczesne wdrożenie zaleceń lekarskich — zarówno dotyczących stylu życia, jak i leczenia farmakologicznego. Skuteczne obniżenie ciśnienia krwi znacznie zmniejsza ryzyko powikłań i poprawia rokowanie pacjenta.

Jakie ciśnienie w ciąży jest niebezpieczne?

U kobiet w ciąży ciśnienie tętnicze krwi powyżej 140/90 mmHg uznaje się za nieprawidłowe i może wskazywać na rozwój nadciśnienia ciążowego, a w bardziej zaawansowanym stadium — na stan przedrzucawkowy. To powikłanie, które stanowi zagrożenie zarówno dla matki, jak i dziecka, dlatego wymaga ścisłej kontroli lekarskiej, regularnego monitorowania i, w razie potrzeby, leczenia [1].

Zgodnie z wytycznymi, ciśnienie powinno być mierzone w każdej fazie ciąży — nawet u kobiet bez wcześniejszych problemów z ciśnieniem tętniczym krwi. Każde przekroczenie wartości 140 mmHg skurczowego lub 90 mmHg rozkurczowego powinno zostać skonsultowane z lekarzem.

Również niskie ciśnienie krwi w ciąży (poniżej 90/60 mmHg) może mieć negatywne skutki — osłabia krążenie i może ograniczać dotlenienie łożyska, co zagraża prawidłowemu rozwojowi płodu. Objawy, takie jak zawroty głowy, omdlenia, osłabienie i uczucie zimna, powinny skłonić do kontroli wartości ciśnienia tętniczego.

W czasie ciąży wartość ciśnienia krwi powinna być regularnie monitorowana, nawet jeśli wcześniej był prawidłowy. Zarówno nadciśnienie, jak i niedociśnienie wymagają indywidualnej oceny i mogą wymagać zmiany stylu życia lub wdrożenia leczenia zgodnie z zaleceniami lekarskimi.

Co robić, gdy ciśnienie krwi przyjmuje nieprawidłowe wartości?

Nieprawidłowa wartość ciśnienia tętniczego krwi nie zawsze oznacza chorobę, ale nigdy nie powinna być ignorowana. Kluczowe jest spokojne podejście, powtórzenie pomiaru i dalsza obserwacja. Oto zalecane kroki:

• Zmierz ciśnienie ponownie po 5 minutach odpoczynku, najlepiej w spokojnych warunkach, siedząc z ręką na wysokości serca. Zbyt szybki pomiar po wysiłku, stresie lub posiłku może dać fałszywie zawyżony wynik.
• Monitoruj ciśnienie przez kilka dni, wykonując pomiar dwa razy dziennie (rano i wieczorem). Notuj wyniki — średnie wartości z kilku dni są bardziej miarodajne niż pojedynczy pomiar.
• Skontaktuj się z lekarzem, jeśli wartości ciśnienia krwi utrzymują się powyżej 140/90 mmHg, a szczególnie, jeśli przekraczają 160/100 mmHg lub towarzyszą im objawy takie jak zawroty głowy, duszność, ból w klatce piersiowej czy zaburzenia widzenia.
• Wprowadź zmiany stylu życia, nawet jeśli nie zostało jeszcze rozpoznane nadciśnienie tętnicze. Zgodnie z wytycznymi ESH, podstawą są:
  • ograniczenie soli w diecie (<5 g dziennie),
  • zwiększenie aktywności fizycznej (minimum 30 minut dziennie),
  • zdrowa dieta bogata w warzywa, owoce, produkty pełnoziarniste i niskoprzetworzone,
  • redukcja stresu (medytacja, techniki oddechowe),
  • ograniczenie alkoholu i odstawienie tytoniu,
  • normalizacja masy ciała, jeśli występuje nadwaga lub otyłość.

Wczesna reakcja na nieprawidłowe wartości ciśnienia tętniczego krwi jest kluczowa, aby zapobiec rozwojowi nadciśnienia tętniczego i jego powikłań. Regularne pomiar ciśnienia w domu oraz przestrzeganie zaleceń to najlepsza profilaktyka chorób układu krążenia.

Jakie są domowe sposoby na podniesienie ciśnienia krwi?

Niskie ciśnienie tętnicze krwi (niedociśnienie) może powodować zawroty głowy, osłabienie, senność, a nawet omdlenia. Choć często nie jest groźne, objawy bywają uciążliwe. W wielu przypadkach można poprawić wartość ciśnienia tętniczego krwi prostymi domowymi metodami:

• Pij więcej wody – odwodnienie może obniżać ciśnienie. Regularne nawodnienie wspiera krążenia i poprawia samopoczucie.
• Dodaj niewielką ilość soli do diety – sól może pomóc podnieść ciśnienie, ale ten sposób nie jest zalecany osobom z nadciśnieniem tętniczym krwi.
• Sięgnij po kawę lub herbatę – kofeina może czasowo zwiększyć ciśnienie skurczowe, szczególnie rano. Wystarczą 1–2 filiżanki dziennie.
• Jedz regularnie – długie przerwy między posiłkami mogą nasilać objawy. Posiłki powinny być lekkie i pożywne.
• Unikaj gwałtownych zmian pozycji – powolne wstawanie zmniejsza ryzyko zawrotów głowy i niedociśnienia ortostatycznego.
• Wprowadź delikatną aktywność fizyczną – krótki spacer lub rozciąganie poprawiają krążenie i mogą stabilizować wartość ciśnienia tętniczego.
  

Niedociśnienie rzadko prowadzi do powikłań, ale jeśli objawy są nasilone lub pojawiły się nagle, warto skonsultować się z lekarzem i wykonać dokładniejszy pomiar ciśnienia oraz badania przyczynowe.

Niefarmakologiczne sposoby na obniżenie ciśnienia krwi

Zmiana stylu życia odgrywa kluczową rolę w leczeniu i profilaktyce nadciśnienia tętniczego. Zgodnie z wytycznymi Europejskiego Towarzystwa Nadciśnienia (ESH 2023) oraz Narodowego Centrum Edukacji Żywieniowej, zastosowanie niefarmakologicznych metod może skutecznie obniżyć wartość ciśnienia tętniczego krwi, a w wielu przypadkach opóźnić lub nawet wyeliminować konieczność leczenia farmakologicznego [1,2].

Najważniejsze zalecenia:

• Ogranicz spożycie soli do mniej niż 5 g dziennie (czyli mniej niż 1 płaska łyżeczka). Nadmiar sodu prowadzi do zatrzymania wody w organizmie i podwyższenia ciśnienia tętniczego.
• Zwiększ spożycie warzyw, owoców, roślin strączkowych i produktów pełnoziarnistych – są źródłem błonnika, antyoksydantów i potasu, który działa przeciwnie do sodu i wspiera prawidłowe ciśnienie tętnicze [3].
• Zadbaj o odpowiedni poziom potasu w diecie – jego źródłami są m.in. banany, pomidory, ziemniaki, fasola, szpinak. Uwaga: osoby z niewydolnością nerek powinny skonsultować dietę z lekarzem.
• Zrezygnuj z alkoholu i palenia tytoniu – obie substancje podnoszą ciśnienie krwi, uszkadzają naczynia tętnicze i zwiększają ryzyko chorób układu krążenia.
• Regularnie się ruszaj – zaleca się co najmniej 150 minut umiarkowanej aktywności fizycznej tygodniowo (np. spacery, jazda na rowerze, joga). Ruch poprawia elastyczność tętnic i reguluje wartości ciśnienia tętniczego [4].
• Ogranicz stres i dbaj o sen – przewlekły stres i bezsenność mogą prowadzić do wzrostu ciśnienia skurczowego i rozkurczowego. Pomocne mogą być techniki relaksacyjne, oddechowe, medytacja lub trening uważności.
• Unikaj tłuszczów trans, nadmiaru tłuszczów nasyconych i cukru prostego – ich spożycie zwiększa ryzyko miażdżycy i chorób układu krążenia.
• Stosuj dietę DASH (Dietary Approaches to Stop Hypertension) – to najlepiej przebadany model żywienia w kontekście obniżania ciśnienia tętniczego krwi. Dieta DASH opiera się na produktach roślinnych, niskosodowych, bogatych w potas, magnez i wapń [5].

Wprowadzenie powyższych zaleceń może obniżyć ciśnienie skurczowe nawet o 5–10 mmHg i znacząco zmniejszyć ryzyko wystąpienia nadciśnienia tętniczego oraz jego powikłań.

Dieta DASH – najlepsza dieta przy nadciśnieniu tętniczym według ekspertów

Dieta DASH (Dietary Approaches to Stop Hypertension) została opracowana specjalnie z myślą o osobach z nadciśnieniem tętniczym, a jej skuteczność potwierdzają liczne badania. To sposób odżywiania, który pomaga w naturalny sposób obniżać wartość ciśnienia tętniczego krwi, wspiera zdrowie układu krążenia i działa profilaktycznie przeciw chorobom serca [6].

Główne zalecenia diety DASH to:

• zwiększenie spożycia warzyw, owoców, roślin strączkowych i produktów pełnoziarnistych,
• ograniczenie soli kuchennej i produktów wysokosodowych (np. wędlin, dań gotowych),
• wybieranie niskotłuszczowego nabiału i chudych źródeł białka (ryby, drób),
• unikanie czerwonego mięsa, tłuszczów nasyconych, tłuszczów trans i słodyczy,
• odpowiednia podaż potasu, magnezu i wapnia w diecie,
• całkowita rezygnacja z produktów wysokoprzetworzonych i ograniczenie cukru.

Dieta DASH jest bezpieczna, łatwa do stosowania na co dzień i rekomendowana przez wiele towarzystw naukowych — również w profilaktyce i leczeniu nadciśnienia tętniczego. 

Podsumowanie

Utrzymanie prawidłowego ciśnienia tętniczego krwi to jeden z kluczowych elementów profilaktyki chorób układu krążenia. Dzięki prostym działaniom — jak zdrowa dieta, aktywność fizyczna i regularny pomiar ciśnienia — można skutecznie zapobiegać zarówno nadciśnieniu, jak i jego powikłaniom. Warto znać swoje wartości ciśnienia i reagować, zanim pojawią się objawy.

Bibliografia:

1. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/37345492/
2. https://ncez.pzh.gov.pl/choroba-a-dieta/choroby-ukladu-krazenia/nadcisnienie-tetnicze-zalecenia-i-jadlospis/
3. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23533529/
4. https://podyplomie.pl/publish/system/articles/pdfarticles/000/008/946/original/68-72.pdf?1469018724
5. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32330233/
6. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/37513679/