Norma CRP – białko c-reaktywne, badanie CRP. Podwyższone CRP – co wtedy?

CRP to jeden z parametrów, które możesz uzyskać z badania krwi. CRP (białko C-reaktywne) informuje nas o tym, czy w organizmie znajduje się stan zapalny. Zobacz jakie są normy na CRP i jak przygotować się do badania!

Spis treści:

• Badanie stężenia białka C-reaktywnego – wskazania
• Badanie CRP – co to?
• Przygotowanie do badania CRP
• CRP – normy
• CRP a OB. Jakie są różnice?
• Wysokie CRP – co może oznaczać podwyższone CRP? Choroby, powikłania
• Norma CRP u dorosłego – jak interpretować wynik badania?
• Normy CRP u mężczyzn
• Normy CRP u kobiet
• Normy CRP u dzieci
• CRP w ciąży 
• CRP u osób starszych
• Dodatkowe informacje i pytania o CRP

Białko c-reaktywne – najważniejsze wnioski

• Czym jest CRP: Białko C-reaktywne (CRP) to wskaźnik ostrego stanu zapalnego – jego poziom rośnie we krwi przy toczących się stanach zapalnych organizmu (np. infekcji) i spada, gdy zapalenie ustępuje.
• Wskazania do badania: Badanie CRP z krwi zlecane jest przy podejrzeniu infekcji (bakteryjnej lub wirusowej), chorób zapalnych (np. reumatycznych) lub monitorowaniu powikłań po urazach i operacjach, czy też ocenić prawidłowy poziom ferrytyny w organizmie. 
• Normy CRP: U zdrowej osoby dorosłej CRP zwykle mieści się poniżej 5 mg/L; wyższy poziom CRP (podwyższony) wskazuje na stan zapalny, a wysokie CRP (np. >10–20 mg/L) powinno niepokoić i skłonić do konsultacji lekarskiej​.
• CRP a OB: Poziom CRP rośnie szybciej i dynamiczniej niż tradycyjne OB, lepiej wykrywając wczesne fazy zapalenia​. Na wynik OB wpływają czynniki niezwiązane z chorobą (np. ciąża), a CRP jest bardziej specyficzne i mniej podatne na czynniki zewnętrzne.
• Przygotowanie do badania: Na badanie CRP najlepiej zgłosić się na czczo, w godzinach porannych; unikanie intensywnego wysiłku i ciężkostrawnych posiłków przed pobraniem krwi zapewni miarodajny wynik​.
• Znaczenie kliniczne: Podwyższone wartości CRP to ważny sygnał ostrzegawczy – pomagają lekarzom ocenić nasilenie choroby i nieraz pośrednio odróżnić infekcję bakteryjną od wirusowej. Długotrwale zwiększone CRP może wskazywać na przewlekły stan zapalny, co sprzyja powikłaniom (np. odkładaniu blaszek miażdżycowych w naczyniach)​.

Badanie stężenia białka C-reaktywnego – wskazania

Badanie stężenia białka C-reaktywnego (CRP) zleca się w diagnostyce stanów zapalnych organizmu. Lekarz wypisuje skierowanie na CRP przy podejrzeniu ostrej infekcji (zwłaszcza bakteryjnej) lub gdy pacjent zgłasza objawy takie jak gorączka, silny stan zapalny gardła, płuc czy innych narządów [2]. 

Wskazaniem do oznaczenia CRP są też choroby o podłożu zapalnym np.

• reumatoidalne zapalenie stawów, 
• toczeń, 
• inne schorzenia autoimmunologiczne,
• podejrzenie choroby nowotworowej​.

Stężenie CRP wykorzystuje się ponadto do monitorowania nasilenia stanu zapalnego (np. po operacjach, urazach) i oceny skuteczności leczenia, a w postaci testu hs-CRP również do oceny ryzyka chorób sercowo-naczyniowych u pacjentów z grup ryzyka [1]. Jednak​ według doniesień z 2023 roku od Sara M. Nehring i wsp. przydatność tego badania w tym zakresie jest dyskusyjna [2]. 

Badanie CRP – co to?

Badanie CRP polega na pomiarze stężenia białka C-reaktywnego we krwi. CRP jest białkiem ostrej fazy wytwarzanym głównie w wątrobie w odpowiedzi na stan zapalny​.

Poziom CRP we krwi rośnie bardzo szybko – już po kilku godzinach od wystąpienia zapalenia stężenie CRP może zacząć się zwiększać, osiągając szczyt około 1–2 dni od zadziałania bodźca​.

Podwyższone CRP informuje, że w organizmie toczy się proces zapalny (stan zapalny), ale jest to marker nieswoisty – sam wynik nie wskazuje bezpośrednio przyczyny ani lokalizacji zapalenia​.

Przygotowanie do badania CRP

Badanie poziomu białka C-reaktywnego (CRP) wymaga pobrania próbki krwi żylnej, ale nie jest trudne ani inwazyjne. Nie są potrzebne specjalne przygotowania – zaleca się jednak zgłosić na badanie w godzinach porannych między 7 a 9 i na czczo tj. około 8–12 godzin bez posiłku tak jak przed zbadaniem innych parametrów np. TSH, kreatyniny, ferrytyny czy trójglicerydów. 

Badanie poziomu białka c-reaktywnego – jak się przygotować?

Warto również zastosować się do następujących zaleceń, aby wynik badania CRP był obiektywny [3]: 

• Dzień przed badaniem białka CRP unikaj bardzo późnych i ciężkich posiłków 
• Unikaj również intensywnego wysiłku fizycznego, aby wykluczyć przejściowe wahania poziomu białka​.
• Unikaj alkoholu przed badaniem CRP

Dodatkowo, aby skutecznie wykonać badanie CRP (i krwi) dobrze jest odpocząć kilkanaście minut, a w razie stałego przyjmowania leków poinformować o nich lekarza (większość medykamentów nie wpływa na stężenie białka CRP). 

Samo badanie polega na tym, aby pobrać krew z żyły w zgięciu łokciowym; wynik stężenia CRP we krwi bywa dostępny nawet tego samego dnia.

CRP – normy

Wartości referencyjne CRP (innymi słowy norma na CRP) zależą od laboratorium i metody oznaczenia, ale zwyczajowo za normę uznaje się wynik poniżej 5 mg/L​.

Podobnie jak inne normy laboratoryjne, zakres ten może się nieznacznie różnić w zależności od badanej populacji, jednak u zdrowych dorosłych norma CRP na ogół wynosi 0–3 mg/L, a przekroczenie 10 mg/L uważa się już za wyraźny stan zapalny wymagający uwagi​.

Spadek poziomu CRP poniżej ~5–10 mg/L w trakcie leczenia choroby świadczy o ustępowaniu stanu zapalnego.

CRP a OB. Jakie są różnice?

OB (odczyn Biernackiego) to klasyczne badanie, które – podobnie jak CRP – wskazuje na istnienie stanu zapalnego, ale mierzy zupełnie inny parametr (szybkość opadania krwinek czerwonych). 

CRP reaguje o wiele szybciej na zapalenie niż OB. Poziom białek ostrej fazy CRP wzrasta w ciągu kilku godzin od pojawienia się infekcji i obniża się szybko po wyleczeniu. Tymczasem OB narasta wolniej i może pozostawać podwyższone jeszcze długo po ustąpieniu choroby​.

Warto wiedzieć! CRP – reaguje dużo szybciej na stan zapalny w organizmie niż OB i opada dużo szybciej. OB – reaguje dużo wolniej niż CRP i opada dużo wolniej.

Ponadto prawidłowe OB nie zawsze wyklucza chorobę, a na wynik OB wpływa wiele czynników niezwiązanych z infekcją (np. ciąża, miesiączka, anemia, niektóre leki), które mogą go zafałszować​.

W przypadku CRP takie czynniki nie mają istotnego wpływu – wynik CRP jest bardziej specyficzny dla stanu zapalnego i w mniejszym stopniu zależy od cech pacjenta.

Wysokie CRP – co może oznaczać podwyższone CRP? Choroby, powikłania

Podwyższone CRP (powyżej górnej granicy normy, np. >10 mg/L) sugeruje, że w organizmie rozwija się ostry lub przewlekły stan zapalny. 

Taki wynik pojawia się, gdy wystąpi poważniejsza infekcja np. bakteryjna (zapalenie płuc, angina) lub wirusowa, a także przy zaostrzeniach chorób autoimmunologicznych (reumatycznych) czy aktywnych chorobach nowotworowych​.

Bardzo wysokie CRP (np. >100 mg/L) najczęściej oznacza ciężką infekcję (jak zakażenie uogólnione – sepsa) lub rozległe uszkodzenie tkanek, a wartości rzędu 300–500 mg/L występują w stanach krytycznych​.

Długotrwale utrzymujące się podwyższone CRP jest niekorzystne dla organizmu – nawet umiarkowany, przewlekły wzrost sprzyja procesom miażdżycowym i może zwiększać ryzyko powikłań sercowo-naczyniowych (np. zawału serca)​.

O czym świadczy wysoki poziom CRP we krwi?

Tak więc podwyższone CRP może świadczyć o zakażeniu: 

• bakteryjnym,
• wirusowym 

Może to być również nowotwór, na co wskazują badania chińskich naukowców z 2022 roku [4]. Jednak nie ma tutaj powodów do paniki, gdyż podwyższony poziom CRP może wystąpić już w trakcie zwykłego przeziębienia.

Często chorujesz? Źle się czujesz, a może chcesz po prostu schudnąć? Dieta online od doświadczonego dietetyka po studiach to idealne rozwiązanie! Zaufało nam już ponad 23 000 osób. Nasze diety są 3S – szybkie, smaczne i skuteczne!

Norma CRP u dorosłego – jak interpretować wynik badania?

U dorosłych (niezależnie od płci) za prawidłowe uznaje się stężenie CRP w surowicy poniżej ~5 mg/L​

Typowy, zdrowy dorosły ma stężenie CRP około 0–3 mg/L i taki niski wynik oznacza brak aktywnego stanu zapalnego. 

Wynik na górnej granicy normy (np. 5–10 mg/L) powinien być interpretowany w kontekście objawów – u części osób może on jeszcze mieścić się w granicach normy (np. przy drobnych dolegliwościach lub czynnikach stylu życia), jednak przekroczenie 10 mg/L u dorosłego z reguły świadczy już o toczącym się procesie zapalnym.

Normy CRP u mężczyzn

U mężczyzn normy CRP są takie same jak u ogólnej populacji dorosłych – prawidłowy wynik to <5 mg/L, a optymalnie poniżej 3 mg/L. 

Normy CRP u mężczyzn nie są odrębne, jednak warto pamiętać, że niektóre czynniki częściej występujące u mężczyzn (np. palenie papierosów, otyłość brzuszna) mogą powodować nieznaczny wzrost.

U osób palących lub z nadwagą zdarza się, że CRP przekracza nieco 5 mg/L i nadal nie świadczy to o poważnej patologii​. Jednak wynik istotnie przekraczający normę (np. kilkanaście mg/L) wymaga już diagnostyki w kierunku infekcji lub innego stanu zapalnego.

Pamiętaj jednak, że otyłość sama z siebie jest chorobą i zaawansowana otyłość skraca życie nawet o 10 lat [6]!. Papierosy również skracają życie. Według najnowszych badań z 2025 roku 1 wypalony papieros to nawet 20 minut zabranego życia [5]. 

Normy CRP u kobiet

U kobiet dorosłych obowiązują identyczne wartości referencyjne CRP jak u mężczyzn – za prawidłowe uważa się stężenie do ~5 mg/L​.

Normy na CRP u kobiet i mężczyzn są takie same!

Sama płeć żeńska (poza okresem ciąży) nie wpływa na znaczne zmiany poziomu CRP; nawet miesiączka czy stosowanie antykoncepcji hormonalnej nie podnoszą istotnie tego wskaźnika, w przeciwieństwie do OB. 

Każde wyraźne przekroczenie normy CRP u kobiety świadczy więc o obecności stanu zapalnego wymagającego wyjaśnienia. CRP u kobiet w ciąży może być nieco wyższe bez patologii (informacja w kolejnych punktach). 

Normy CRP u dzieci

U dzieci (w tym u noworodków i niemowląt) normy CRP są zbliżone do norm dla dorosłych​.

Zdrowe dziecko ma zazwyczaj bardzo niski poziom CRP (często <1–2 mg/L), a wynik mieszczący się poniżej 5 mg/L oznacza brak istotnego stanu zapalnego. Każde przekroczenie tej granicy u małego dziecka należy traktować poważnie – np. CRP u noworodka powyżej normy budzi podejrzenie infekcji (potencjalnie groźnej, jak sepsa noworodków) i wymaga pilnej diagnostyki.

U starszych dzieci interpretacja jest podobna jak u dorosłych: CRP >10 mg/L wskazuje na aktywny stan zapalny i potrzebę dalszych badań.

Bardzo ważne! Badanie CRP (a dokładniej jego wynik) powinno być zawsze interpretowane w kontekście innych wyników laboratoryjnych oraz stanu zdrowia dziecka.

CRP w ciąży 

W prawidłowej ciąży poziom CRP na ogół pozostaje w granicach normy dla osób dorosłych (około 5 mg/L)​.

Sam fakt bycia w ciąży zwykle nie powoduje istotnego wzrostu CRP – przyjmuje się, że u zdrowej ciężarnej wynik CRP w ciąży poniżej ~10 mg/L nie musi budzić niepokoju, o ile nie ma innych niepokojących objawów​.

Lekarze traktują jednak podwyższone CRP u przyszłej mamy jako sygnał ostrzegawczy: jeśli wynik wyniesie powyżej 10 mg/L, wskazuje to na obecność stanu zapalnego lub infekcji np.:

• zakażenia dróg moczowych, 
• stan zapalny wyrostka robaczkowego, 
• choroba wirusowa

I wymaga dalszej diagnostyki​.

Warto podkreślić, że w przeciwieństwie do OB, prawidłowa ciąża nie podnosi sama z siebie CRP ponad normę fizjologiczną​ – dlatego każdy znaczny wzrost CRP u ciężarnej należy skonsultować z lekarzem.

CRP u osób starszych

U osób starszych (seniorów) stężenie CRP może być nieco wyższe nawet przy braku ostrej infekcji. Naturalne procesy starzenia i częste u seniorów choroby przewlekłe sprawiają, że najwyższe niepatologiczne wartości CRP spotykane u zdrowych osób w podeszłym wieku sięgają nawet ok. 8–10 mg/L​.

Takie wyniki mogą być uznane za normę CRP u osób starszych, o ile nie towarzyszą im objawy ostrego stanu zapalnego. Mimo wszystko warto zachować czujność: wynik wyraźnie przekraczający 10 mg/L u seniora (zwłaszcza jeśli rośnie w kolejnych badaniach) sugeruje aktywny proces zapalny i powinien być wyjaśniony przez lekarza.

Dodatkowe informacje i pytania o CRP

Dziecko ma gorączkę, a CRP jest w normie – co robić?

Jeżeli Twoje dziecko ma gorączkę, a CRP jest w normie, to pierwszą rzeczą którą powinnaś zrobić to udać się do lekarza. Lekarz przeprowadzi wywiad, zbada dziecko i będzie w stanie najdokładniej ocenić, co dolega Twojemu dziecku. 

Mam podwyższone OB, a CRP w normie – co to znaczy? 

Podwyższone OB, a CRP w normie może oznaczać, iż choroba czy infekcja została już zażegnana, ale wskaźnik OB (który wolno rośnie, ale i wolno opada) wciąż nie opadł. 

Innym wytłumaczeniem może być to, że wynik może być  zafałszowany, gdyż na OB wpływa wiele czynników niezwiązanych z infekcją np. ciąża, miesiączka czy też niektóre leki. 

Mam CRP w normie, ale monocyty są podwyższone – co to znaczy?

Jeżeli doszło do takiej sytuacji, a monocyty są nieznacznie poza normą, to nie masz co się przejmować. Monocyty odpowiadają m.in. za wczesną odpowiedź na patogeny. Jeżeli jednak masz wątpliwości, to udaj się do lekarza, który przeprowadzi z Tobą szczegółowy wywiad i zaleci potencjalne leczenie.

Same monocyty to komórki krwi, które stanowią część układu odpornościowego i również reagują na infekcje.

Normy CRP – podsumowanie

CRP (białko C-reaktywne) jest cennym i czułym markerem stanu zapalnego w organizmie, pomocnym w diagnostyce i monitorowaniu wielu schorzeń. Prawidłowy, niski poziom CRP (<5 mg/L) świadczy o braku istotnego stanu zapalnego, natomiast podwyższone wartości stanowią sygnał alarmowy – wymagają zawsze interpretacji w kontekście objawów oraz ewentualnie poszerzenia diagnostyki o inne badania. 

Należy pamiętać, że CRP jest nieswoistym wskaźnikiem: informuje o obecności zapalenia, ale nie wskazuje jego bezpośredniej przyczyny ani lokalizacji, dlatego wynik należy oceniać razem z obrazem klinicznym pacjenta. Dbanie o ogólny stan zdrowia i regularne badania profilaktyczne (np. okresowe badania krwi) pomagają utrzymać niski poziom markerów zapalnych takich jak CRP – a w razie ich wzrostu pozwalają szybko podjąć odpowiednie kroki, by zapobiec rozwojowi poważniejszych powikłań.

Piśmiennictwo: 

1. Bassuk SS, Rifai N, Ridker PM. High-sensitivity C-reactive protein: clinical importance. Curr Probl Cardiol. 2004 Aug;29(8):439-93. PMID: 15258556.
2. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK441843/
3. Simundic AM, Bölenius K, Cadamuro J, Church S, Cornes MP, van Dongen-Lases EC, Eker P, Erdeljanovic T, Grankvist K, Guimaraes JT, Hoke R, Ibarz M, Ivanov H, Kovalevskaya S, Kristensen GBB, Lima-Oliveira G, Lippi G, von Meyer A, Nybo M, De la SalleB, Seipelt C, Sumarac Z, Vermeersch P; Working Group for Preanalytical Phase (WG-PRE), of the European Federation of Clinical Chemistry and Laboratory Medicine (EFLM) and Latin American Working Group for Preanalytical Phase (WG-PRE-LATAM) of the Latin America Confederation of Clinical Biochemistry (COLABIOCLI). Joint EFLM-COLABIOCLI Recommendation for venous blood sampling. Clin Chem Lab Med. 2018 Nov 27;56(12):2015-2038.
4. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/36117174/
5. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/39734064/
6. Lung T, Jan S, Tan EJ, Killedar A, Hayes A. Impact of overweight, obesity and severe obesity on life expectancy of Australian adults. Int J Obes (Lond). 2019 Apr;43(4):782-789. doi: 10.1038/s41366-018-0210-2. Epub 2018 Oct 3. PMID: 30283076.