Ferrytyna normy – badanie poziomu ferrytyny w organizmie – objawy niedoboru
Ferrytyna to magazyn żelaza w organizmie. Jej niskie stężenie może świadczyć o niedoborach żelaza. Jednak nierzadko jej badanie może okazać się fałszywe i wymagać powtórki. Zobacz, jak poprawnie wykonać badanie poziomu ferrytyny, jakie są normy oraz objawy niedoboru!
Spis treści:
- Czym jest ferrytyna i jak jest związana ze stężeniem żelaza w organizmie?
- Niski poziom ferrytyny – przyczyny i objawy
- Wysoka ferrytyna, powyżej normy – przyczyny
- Kiedy wykonać badanie stężenia ferrytyny?
- Jak przygotować się do badania ferrytyny?
- Jak szybko podnieść poziom ferrytyny?
- Ferrytyna a żelazo – czym się różnią?
- Ferrytyna – normy dla dzieci, kobiet i mężczyzn
Badanie poziomu ferrytyny – najważniejsze wnioski:
- Ferrytyna to białko magazynujące żelazo, a jej poziom odzwierciedla zapasy żelaza w organizmie.
- Niski poziom ferrytyny (<30 μg/l) może wskazywać na niedobór żelaza bez anemii, nawet jeśli hemoglobina pozostaje w normie.
- Podwyższona ferrytyna nie zawsze oznacza nadmiar żelaza, ponieważ może być wynikiem stanów zapalnych, chorób przewlekłych lub problemów metabolicznych.
- Prawidłowa diagnostyka ferrytyny wymaga analizy dodatkowych parametrów, takich jak CRP, transferyna, morfologia krwi i rozpuszczalny receptor transferyny.
- Poziom ferrytyny można poprawić poprzez dietę bogatą w żelazo oraz suplementację, unikając jednocześnie substancji utrudniających jego wchłanianie, np. kawy i herbaty.
Czym jest ferrytyna i jak jest związana ze stężeniem żelaza w organizmie?
Ferrytyna to białko magazynujące żelazo w organizmie, głównie w wątrobie, szpiku kostnym i surowicy krwi. Jest kluczowym wskaźnikiem zapasów żelaza w organizmie, a jej poziom ferrytyny w organizmie może wskazywać na niedobór żelaza lub jego nadmiar [1].
Stężenie ferrytyny pomaga interpretować wyniki badań dotyczących metabolizmu żelaza oraz ogólnego stanu zdrowia. Poziom ferrytyny we krwi jest o tyle istotny, iż pozwala różnicować, czy u pacjenta występuje niedobór żelaza bez anemii.
Ciekawostka: Średnia ilość żelaza zdeponowanego w organizmie to 2,5 g u mężczyzn i 4 g u kobiet, z czego ferrytyna to ok. 20% całkowitego żelaza znajdującego się w ciele człowieka [2].
Może dojść do sytuacji, gdy wyniki hemoglobiny są w normie, co może złudnie wskazywać, iż niedobór żelaza nie występuje. Jednak po wykonaniu dalszych badaniach m.in. ferrytyny i wyniku poniżej <30 μg/l będzie to świadczyć o niedoborze żelaza bez anemii. Stąd badanie poziomu ferrytyny jest bardzo istotne w kontekście badania zapasów żelaza w organizmie.
Jeżeli chcesz zagłębić się w interpretacje badań krwi, to zachęcamy do zapoznania się z kursem Interpretacja badań krwi w pracy dietetyka – diagnostyka chorób i schorzeń. W cenie otrzymasz:
- Algorytmy, w jaki sposób diagnozowana jest choroba
- Dokładne opisy przypadków, aby zrozumieć jak w praktyce przebiega diagnostyka
- Schematy postępowania w konkretnych jednostkach chorobowych
- Zalecenia zmian żywieniowo-suplementacyjnych, których wymagają pacjenci z konkretnymi schorzeniami
- 10 h materiału wideo, imienny certyfikat i wieczny dostęp do kursu
Poruszamy w nim wiele tematów m.in. Parametry związanie z morfologią krwi, lipidogramem, diagnostykę otyłości, choroby jelit, choroby tarczycy oraz wiele więcej chorób!
Niski poziom ferrytyny – przyczyny i objawy
Niski poziom ferrytyny może wynikać z wielu przyczyn. Te przyczyny niskiego poziomu ferrytyny wynikają m.in. z [3]:
- niedoboru żelaza w organizmie,
- przewlekłych krwawień np. w trakcie menstruacji, oddania krwi,
- niedokrwistości z niedoboru żelaza,
- zaburzeń wchłaniania żelaza (np. celiakia, po operacji bariatrycznej),
- ciężkiego wysiłku fizycznego,
- niedożywienia.
Niska ferrytyna we krwi – kiedy sytuacja staje się poważna?
Obniżony poziom ferrytyny często wskazuje na konieczność suplementacji żelaza, szczególnie jeśli wyniki badań potwierdzają niedokrwistość. Jej niskie poziomy tj. <30 μg/l będą już świadczyć o niskim zapasie żelaza w organizmie.
Jednak priorytetem zawsze powinna być dieta bogata w żelazo m.in. mięso, ryby, ale i rośliny takie jak fasola, kasza gryczana, szpinak czy kasza jaglana.
Ciekawostka: Nie spożywaj kawy i herbaty do posiłku, jeżeli masz niski poziom ferrytyny! Może to obniżać wchłanianie żelaza z posiłku nawet o 75-80%! [4]
Z kolei objawami niskiej ferrytyny są m.in. [3]:
- zmęczenie, osłabienie
- trudności z koncentracją
- drażliwość
- zespół niespokojnych nóg
Właśnie takie dolegliwości powoduje niska ferrytyna. Jeżeli odczuwasz ciągłe zmęczenie, to zastanów się, czy spożywasz wystarczająca ilość żelaza z dietą.
Ciekawostka: Z kolei warto spożywać źródła witaminy C do posiłku, gdyż jej obecność zwiększa wchłanianie żelaza. Dobrymi źródłami będzie papryka czy też truskawki.
Wysoka ferrytyna, powyżej normy – przyczyny
Podwyższone poziomy ferrytyny mogą wynikać z różnych przyczyn. Takie wysokie poziomy ferrytyny mogą wskazywać na [5]:
- Otyłość, zespół metaboliczny,
- Cukrzyca/insulinooporność,
- Nadmierne spożycie alkoholu,
- Choroby wątroby,
- Nowotwory,
- Stany zapalne w organizmie,
- Zbyt wysoką suplementację żelaza.
Ciekawostka: W praktyce medycznej tylko 10% przypadków jest związanych z nadmiarem żelaza, gdzie reszta wyników wysokich wyników wynika ze stanów zapalnych i schorzeń podstawowych [5]
Normy na ferrytynę u osób dorosłych są następujące:
- 10-200 µg/l w przypadku dorosłych kobiet;
- 15-400 µg/l w przypadku dorosłych mężczyzn.
Miej na uwadze to, że mogą się one różnić w zależności od laboratorium.
Wysoki poziom ferrytyny, który można uznać za bardzo niepokojący i wskazany do leczenia to powyżej 800 do 3000 µg/l [6].
Warto mieć na uwadzę, iż ferrytyna to białko ostrej fazy. Oznacza to, że gdy dojdzie do stanu zapalnego w organizmie, to jej poziom może być podwyższony [7]. Stąd warto również zbadać parametr taki jak CRP, by móc ocenić czy wynik nie jest fałszywy.
Badanie ferrytyny zaleca się sprawdzić również w przypadku objawów nadmiaru żelaza.
Kiedy wykonać badanie stężenia ferrytyny?
Warto wykonać badanie ferrytyny w przypadku:
- Intensywnych treningów,
- Obfitych miesiączek,
- Objawów niedoboru żelaza (np. zmęczenie, bladość, wypadanie włosów),
- Podejrzenia anemii,
- Przewlekłych stanów zapalnych,
- Monitorowania suplementacji żelaza,
- Diagnostyki chorób wątroby,
- Diety wegańskiej i wegetariańskiej.
Kiedy wykonać badanie ferrytyny – ważne szczegóły
Intensywne treningi powodują straty żelaza np. poprzez pot czy mikrokrwawienia z przewodu pokarmowego.
Z kolei na dietach wegańskich czy wegetariańskich spożywamy mało lub w ogóle mięsa, które jest źródłem najbardziej przyswajalnego żelaza hemowego. W związku z tym wykonanie badania stężenia ferrytyny jest jak najbardziej zasadna.
Trzeba mieć na uwadze, że stężenia ferrytyny w surowicy mogą się różnić w zależności od laboratorium, dlatego ważna jest właściwa interpretacja wyników badań. Dodatkowo różnią się one w zależności od wieku czy płci, więc zdecydowanie warto mieć to na uwadze.
Jak przygotować się do badania ferrytyny?
Aby wyniki badań były wiarygodne, należy:
- Wykonać badanie na czczo (ostatni posiłek min. 8 godzin przed),
- Być odpowiednio nawodnionym
- Unikać intensywnego wysiłku fizycznego przed badaniem,
- Poinformować lekarza o przyjmowanych lekach i suplementach.
- Nie mieć objawów choroby lub infekcji
Nie zastosowanie się do tych wskazówek może spowodować zafałszowanie wyniku ferrytyny i jego ponowienie.
Jak szybko podnieść poziom ferrytyny?
Aby podnieść poziom ferrytyny, można:
- stosować suplementację żelaza
- spożywać produkty bogate w żelazo
- dbać o prawidłowy metabolizm żelaza
Żeby podnieść poziom ferrytyny jedz produkty bogate w żelazo:
- hemowe (dobrze przyswajalne) – wątróbka, wołowina, cielęcina, baranina
- niehemowe (gorzej przyswajalne) – szpinak, suszone owoce, fasola, ciecierzyca, kasza jaglana, gryczana, komosa ryżowa
Korzystaj z metod poprawiających wchłanianie żelaza. Będą to m.in. dodatek witaminy C do posiłku np. posiłek z dodatkiem papryki, kiwi czy soku pomarańczowego, które są jej dobrym źródłem. Z kolei unikaj popijania posiłku kawą i herbatą, które znacząco mogą zniwelować wchłanianie żelaza.
Jeżeli poziom ferrytyny jest bardzo niski, to lekarz może zaproponować suplementację żelaza. Zazwyczaj są to dawki rzędu 40-80 mg żelaza dziennie.
Ciekawostka: Coraz częstszą praktyką jest suplementacja żelaza w wysokich dawkach rzędu 160 mg co drugi dzień. Unikamy wtedy suplementacji, gdy stężenie hepcydyny (hormonu blokującego wchłanianie żelaza) jest wysokie na drugi dzień [8].
Jeśli konieczne jest szybko podnieść poziom ferrytyny, lekarz może zalecić intensywniejszą suplementację w wysokich dawkach.
Ferrytyna a żelazo – czym się różnią?
Ferrytyna to białko magazynujące żelazo w organizmie, podczas gdy żelazo jest pierwiastkiem niezbędnym do produkcji czerwonych krwinek i hemoglobiny. Są to dwa osobne parametry.
Poziom ferrytyny w organizmie może odzwierciedlać zapasy żelaza, ale nie zawsze odpowiada rzeczywistemu stężeniu żelaza we krwi (np. w trakcie stanów zapalnych jej stężenie może być wyższe).
Przy kompleksowej diagnostyce warto sprawdzić poziom:
- Morfologii (Hemoglobina, MCH, MCV),
- Ferrytyny,
- transferyny,
- CRP,
- Rozpuszczalny receptor dla transferyny
- Całkowitą masę hemoglobiny
A to wszystko, aby dokładniej ocenić metabolizm żelaza.
Ciekawostka: Samo żelazo jest słabym markerem dot. diagnostyki poziomu żelaza w organizmie, gdyż jest bardzo niestabilne i wyniki mogą się mocno różnić w zależności od godziny wykonania badania.
Ferrytyna – normy dla dzieci, kobiet i mężczyzn
Normy ferrytyny mogą się różnić w zależności od laboratorium, płci oraz wieku pacjenta.
Pamiętaj, by zawsze zwracać uwagę na normę podaną przez laboratorium przy wyniku badania, a w tym jednostkę (zazwyczaj jest to µg/l)
Cena badania ferrytyna to ok. 60 zł i różni się w zależności od wyboru laboratorium.
Ferrytyna normy u niemowląt (<1 rok życia)
Normy na ferrytynę u niemowląt (<1 rok życia) są następujące:
- 12,0-327,0 µg/l
Ferrytyna normy u dzieci 1-3 lat
Normy na ferrytynę u dzieci (1-3 lat) są następujące:
- 6,0-67,0 µg/l
Ferrytyna normy u dzieci 3-6 lat
Normy na ferrytynę u dzieci (3-6 lat) są następujące:
- 4,0-67,0 µg/l
Ferrytyna normy u kobiet 6-12 lat
Normy na ferrytynę u kobiet (6-12 lat) są następujące:
- 7,0-84,0 µg/l
Ferrytyna normy u mężczyzn 6-12 lat
Normy na ferrytynę u mężczyzn (6-12 lat) są następujące:
- 14,0-124,0 µg/l
Ferrytyna normy u kobiet 12-17 lat
Normy na ferrytynę u kobiet (12-17 lat) są następujące:
- 13,0-68,0 µg/l
Ferrytyna normy u mężczyzn 12-17 lat
Normy na ferrytynę u mężczyzn (12-17 lat) są następujące:
- 14,0-152,0 µg/l
Ferrytyna normy u kobiet powyżej 17 roku życia
Normy na ferrytynę u kobiet powyżej 17 roku życia są następujące:
- 10,0-200,0 µg/l
Ferrytyna normy u mężczyzn powyżej 17 roku życia
Normy na ferrytynę u mężczyzn powyżej 17 roku życia są następujące:
- 15,0 – 400,0 ng/ml
Ferrytyna normy u kobiet w ciąży
Normy na ferrytynę u kobiet w ciąży nie różnią się od tych dla dorosłych kobiet. Jednak rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników (PTGiP) informują, iż w czasie ciąży za prawidłowy uznaje się poziom ferrytyny 60 ng/ml [9].
Przeczytaj także: Dieta w ciąży – prawidłowe odżywianie. Jadłospis dla kobiet w ciąży.
Podsumowanie
Badanie poziomu ferrytyny pozwala sprawdzić zapasy żelaza w organizmie i wykryć niedobory. Niska ferrytyna może wskazywać na niedokrwistość z niedoboru żelaza, a wysoki poziom ferrytyny może sygnalizować stan zapalny, hemochromatozę lub inne choroby. Ważne jest prawidłowe interpretowanie wyników badań oraz skonsultowanie ich z lekarzem w celu odpowiedniego leczenia i suplementacji żelaza.
Piśmiennictwo:
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/34028001/
- Clénin, German, et al. “Iron deficiency in sports-definition, influence on performance and therapy.” Swiss medical weekly 145 (2015): w14196.
- https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC8671013/
- Hallberg, Leif, and Lena Hulthén. “Prediction of dietary iron absorption: an algorithm for calculating absorption and bioavailability of dietary iron.” The American Journal of Clinical Nutrition 71.5 (2000): 1147-1160.
- https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC8125175/
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK557654/
- Clénin G, Cordes M, Huber A, Schumacher YO, Noack P, Scales J, Kriemler S. Iron deficiency in sports- definition, influence on performance and therapy. Swiss Med Wkly. 2015 Oct 29;145:w14196
- Stoffel, Nicole U., et al. “Oral iron supplementation in iron-deficient women: How much and how often?.” Molecular Aspects of Medicine (2020):100865.
