FT4 norma – wolna tyroksyna a tarczyca, badanie FT4

Niedoczynność tarczycy oraz Hashimoto to bardzo często występujące choroby przede wszystkim u kobiet. W ich przebiegu stężenie hormonu FT4 może być obniżone. Zobacz, jakie są normy na FT4 w zależności wieku oraz stanu fizjologicznego i dowiedz się wiele o chorobach tarczycy!

Spis treści:

• Tyroksyna – co to jest i jakie pełni funkcje?
• Badanie FT4 – kiedy się wykonuje?
• Niedobór, nadmiar tyroksyny – objawy
• FT4 niskie
• FT4 wysokie
• Jak niedoczynność tarczycy wpływa na stan skóry, włosów i paznokci?
• Zależność między FT3 a FT4
• Jak się przygotować do badania FT4?
• Norma FT4 dla mężczyzn
• Norma FT4 dla kobiet
• Normy FT4 dla dzieci – po urodzeniu, do 10 dni, do 10 tygodni, do 14 miesięcy, do 5 alt, do 14 lat
• Normy FT4 w ciąży 
• Norma FT4 a choroby i przyjmowane leki

Najważniejsze wnioski

• FT4 (wolna tyroksyna) to kluczowy hormon tarczycy, który reguluje metabolizm, temperaturę ciała i pracę układu nerwowego. Jego stężenie we krwi pozwala ocenić czynność tarczycy – szczególnie w połączeniu z TSH.
• Niskie FT4 najczęściej oznacza niedoczynność tarczycy, a wysokie FT4 – nadczynność. Prawidłowa interpretacja wymaga jednoczesnego oznaczenia poziomu TSH oraz oceny objawów pacjenta.
• Wynik FT4 może być zaburzony przez leki (np. biotynę, amiodaron), choroby towarzyszące lub błędy przygotowania do badania. Dlatego zawsze warto zgłosić lekarzowi przyjmowane preparaty i przestrzegać zasad przed pobraniem krwi.
• Normy FT4 różnią się w zależności od wieku, ciąży i laboratorium, dlatego nie należy interpretować ich bez kontekstu. Najlepszą ocenę funkcji tarczycy zapewnia kompleksowy panel: TSH, FT4 i – w razie potrzeby – FT3 i przeciwciała.

Tyroksyna – co to jest i jakie pełni funkcje?

Tyroksyna (T4) to główny hormon produkowany przez tarczycę, który krąży we krwi w postaci związanej z białkami oraz jako wolna frakcja (FT4) – to właśnie wolna tyroksyna jest aktywna biologicznie i wpływa na wszystkie komórki organizmu. 

Prawidłowe stężenie FT4 jest niezbędne do utrzymania zdrowia metabolicznego i prawidłowej pracy układu nerwowego, krążenia, trawienia i rozrodczego.

Wolna tyroksyna (FT4) odgrywa kluczową rolę w [1]:

• regulacji metabolizmu – FT4 przyspiesza przemianę materii, wpływa na spalanie kalorii i utrzymanie prawidłowej masy ciała,
• utrzymaniu temperatury ciała – hormon ten wspiera produkcję ciepła w organizmie,
• działaniu układu nerwowego – zapewnia prawidłową pracę mózgu, koncentrację i nastrój,
• kontroli pracy serca – wpływa na częstość rytmu serca i ciśnienie krwi,
• wspieraniu wzrostu i dojrzewania – szczególnie istotne u dzieci i młodzieży,
• utrzymaniu zdrowej skóry, włosów i paznokci – niedobory FT4 powodują ich osłabienie i zmiany jakościowe.

Tyroksyna jest związana z białkami we krwi, ale tylko jej wolna frakcja (FT4) jest aktywna i oceniana w badaniach. Wydzielanie tyroksyny zależy od stężenia TSH (hormonu tyreotropowego), który reguluje czynność tarczycy na zasadzie sprzężenia zwrotnego [1]. 

Dzięki temu badanie poziomu FT4 razem z TSH, pozwala na ocenę stanu czynnościowego tarczycy i diagnostykę niedoczynności lub nadczynności tarczycy.

Badanie FT4 – kiedy się wykonuje?

Badanie FT4 (oznaczenie poziomu wolnej frakcji tyroksyny) wykonuje się w celu oceny pracy tarczycy – najczęściej razem z TSH. Dzięki niemu możliwa jest szybka diagnoza niedoczynności lub nadczynności tarczycy, a także monitorowanie leczenia chorób tarczycy i dostosowanie terapii hormonalnej.

Badanie FT4 warto wykonać, gdy występują:

• objawy zaburzeń pracy tarczycy (np. zmęczenie, utrata masy ciała, senność, nerwowość, suchość skóry, kołatanie serca),
• nieprawidłowy wynik TSH – FT4 pomaga wtedy ustalić, czy przyczyną jest niedoczynność czy nadczynność tarczycy,
• potrzeba monitorowania leczenia hormonami tarczycy (np. lewotyroksyną w przebiegu niedoczynności tarczycy),
• planowanie ciąży lub leczenie niepłodności (ocena stanu hormonalnego),
• diagnostyka chorób autoimmunologicznych, takich jak Hashimoto czy Graves-Basedow,
• kontrola stanu tarczycy u dzieci, młodzieży lub kobiet w ciąży,
• podejrzenie wtórnej niedoczynności tarczycy (niskie FT4 przy niskim TSH – wskazanie do oceny funkcji przysadki).

Oznaczenie FT4 polega na analizie próbki krwi w laboratorium i jest badaniem prostym, ale kluczowym dla interpretacji funkcji gruczołu tarczowego.

Badanie FT4 Zwykle zleca się je jako element pakietu tarczycowego: TSH + FT4.

Dzięki temu badanie poziomu FT4 pozwala szybko wykryć zaburzenia hormonalne i dobrać odpowiednie leczenie. Jednak co ciekawe Amerykańskie towarzystwa zalecają w badaniach przesiewowych badanie tylko TSH [2]. Dopiero gdy TSH będzie nieprawidłowe, to polecają wykonać badania fT4 oraz antyTPO, a także USG tarczycy. 

Warto również wiedzieć, jakie są grupy ryzyka zachorowania na niedoczynność tarczycy i wykonania badania TSH oraz fT4 wg. ATA (American Thyroid Assocation) [2].

• Z dodatnim wywiadem chorób tarczycy lub objawami niedoczynności tarczycy,
• W wieku powyżej 30 lat,
• Z cukrzycą typu 1 i innymi chorobami autoimmunizacyjnymi,
• Z niepłodnością, z ciążami mnogimi (dwie lub więcej),
• Z otyłością o wskaźniku BMI ponad 40.

A także:

• Z wolem i dodatnimi przeciwciałami przeciwtarczycowymi,
• Po radioterapii okolicy tarczycy lub przebytej operacji tarczycy,
• Z  rodzinnym wywiadem w kierunku chorób autoimmunizacyjnych tarczycy,llub zaburzeniami funkcji tarczycy,
• Żyjące na terenie umiarkowanego i ciężkiego niedoboru jodu,
• Stosujące Amiodaron (lek przeciwarytmiczny), sole litu lub niedawno badane.

Niedobór, nadmiar tyroksyny – objawy

Hormony tarczycy wpływają na niemal każdy układ, zatem zarówno niedobór, jak i nadmiar tyroksyny mogą wywołać bardzo różnorodne dolegliwości​. Często objawy te rozwijają się stopniowo i łatwo je zlekceważyć, zwłaszcza we wczesnych stadiach choroby tarczycy – dlatego ważna jest diagnostyka laboratoryjna przy utrzymujących się dolegliwościach. 

Poniżej zebraliśmy dla Ciebie najczęstsze objawy zbyt niskiego i zbyt wysokiego poziomu hormonów tarczycy:

Objawy niedoboru tyroksyny (niedoczynności tarczycy): 

Do objawów niedoboru tyroksyny (T4) należą [3]:

• ciągłe uczucie zimna (chłód, nietolerancja niskich temperatur), 
• sucha, blada i szorstka skóra, 
• chroniczne zmęczenie, osłabienie i senność, 
• spowolnienie psychoruchowe,
• problemy z koncentracją i pamięcią, 
• zaparcia, 
• obrzęki (np. opuchlizna twarzy, powiek), 
• przyrost masy ciała mimo braku zmian w diecie, 
• obniżony nastrój lub depresja,
• zaburzenia miesiączkowania, 
• obniżone libido i płodność​.

W zaawansowanej niedoczynności mogą pojawić się także bradykardia (wolne bicie serca) i anemia. 

W tzw. subklinicznej niedoczynności objawy mogą być łagodne lub nieobecne, a jedyną nieprawidłowością jest podwyższone TSH przy prawidłowym FT4.

Objawy nadmiaru tyroksyny (nadczynności tarczycy):

Do objawów nadmiaru tyroksyny zaliczamy [4,5]: 

• uczucie gorąca,
• nietolerancja wysokich temperatur, 
• wzmożona potliwość (wilgotna, ciepła skóra), 
• nerwowość, 
• niepokój, drżenie rąk, 
• bezsenność, 
• osłabienie mięśni, 
• wyraźna utrata masy ciała pomimo zwiększonego apetytu, 
• częstsze wypróżnienia lub biegunki, 
• tachykardia (przyspieszone bicie serca) i kołatania serca, 

W nadczynności tarczycy mogą także wystąpić objawy oczne (wytrzeszcz – typowy dla choroby Gravesa-Basedowa) czy nadpobudliwość psychiczna. 

Powyższe wypunktowania obejmują najczęstsze symptomy – u poszczególnych pacjentów nasilenie i zestaw objawów mogą się różnić. Np. u osób starszych nadczynność tarczycy może nietypowo objawiać się głównie osłabieniem i zaburzeniami rytmu serca, bez wyraźnej utraty wagi. 

Z kolei u dzieci niedoczynność tarczycy może powodować zahamowanie wzrostu i opóźnienie dojrzewania. W każdym przypadku, gdy występują powyższe dolegliwości, warto udać się do lekarza i wykonać wszelkie zalecone badania m.in. FT4.

FT4 niskie

Niskie FT4 (wolna tyroksyna poniżej normy) zazwyczaj wskazuje na niedoczynność tarczycy – gruczoł nie produkuje wystarczającej ilości hormonu, co prowadzi do spowolnienia metabolizmu. Najczęstszą przyczyną jest choroba Hashimoto. Niskie stężenie FT4 diagnozuje się poprzez badanie FT4 we krwi, zwykle razem z TSH.

Obniżony poziom FT4 może wynikać z:

• pierwotnej niedoczynności tarczycy – FT4 niskie, TSH podwyższone. 
• wtórnej niedoczynności – FT4 niskie, TSH niskie lub w normie,
• niedoboru jodu – brak substratu do produkcji hormonów tarczycy,
• interferencji leków lub suplementów – np. biotyny wpływającej na wynik badania FT4.

Interpretacja niskiego FT4 zawsze wymaga uwzględnienia TSH oraz objawów klinicznych pacjenta. 

W celu interpretacji badań udaj się do lekarza – tylko on jest uprawniony do diagnozy niedoczynności tarczycy!

Typowe objawy niedoboru to zmęczenie, senność, przyrost masy ciała, sucha skóra i obniżenie nastroju. Leczenie polega na uzupełnieniu hormonów – najczęściej stosuje się lewotyroksynę w odpowiednio dobranej dawce.

FT4 wysokie

Podwyższone FT4 (wolna tyroksyna powyżej normy) najczęściej wskazuje na nadczynność tarczycy – gruczoł wydziela zbyt dużo hormonów, co przyspiesza metabolizm. Typowe objawy to nerwowość, drżenie rąk, spadek masy ciała i kołatania serca.

Najczęstsze przyczyny wysokiego FT4 to:

• nadczynność tarczycy (np. choroba Gravesa-Basedowa) – FT4 wysokie, TSH niskie lub niewykrywalne,
• guzki autonomiczne (wole guzkowe toksyczne),
• przedawkowanie lewotyroksyny – zbyt wysoka dawka leku przy niedoczynności,
• początkowa faza zapalenia tarczycy – przejściowy wzrost stężenia FT4 (np. hashitoksykoza),
• wpływ leków lub błędy laboratoryjne – np. przy biotynie.

Interpretacja wyników FT4 zawsze musi uwzględniać poziom TSH i objawy kliniczne. Jednak w celu interpretacji udaj się do lekarza – tylko on jest uprawniony do diagnozy nadczynności tarczycy! 

W przypadku wysokiego FT4, lekarz zleca dalszą diagnostykę i dostosowuje leczenie (np. leki przeciwtarczycowe, jod radioaktywny lub zabieg chirurgiczny).

Jak niedoczynność tarczycy wpływa na stan skóry, włosów i paznokci?

Niedoczynność tarczycy (obniżone FT4) bardzo często objawia się pogorszeniem stanu skóry, włosów i paznokci – to częste sygnały, które mogą świadczyć o zaburzeniach hormonów tarczycy.

Objawy związane z niedoborem FT4 to m.in.:

• Skóra: sucha, szorstka, blada, chłodna w dotyku, skłonna do pękania i łuszczenia się,
• Włosy: matowe, osłabione, wypadające garściami – możliwa także utrata brwi lub rzęs,
• Paznokcie: kruche, łamliwe, wolno rosnące, z możliwym rozdwajaniem.
  

Wpływ niskiego poziomu wolnej tyroksyny na komórki skóry i mieszków włosowych wynika z ogólnego spowolnienia metabolizmu – hormony tarczycy odpowiadają za odnowę komórkową i produkcję sebum. Ich niedobór oznacza osłabioną regenerację.

Dobra wiadomość? Po wyrównaniu FT4 (leczeniem lewotyroksyną np. euthyroxem), większość zmian skórnych i wypadania włosów cofa się w ciągu kilku miesięcy. Warto wspierać regenerację odpowiednią dietą (selen, cynk, biotyna, żelazo) i regularnie kontrolować stężenie FT4 i TSH.

Nasi dietetycy z chęcią przygotują dla Ciebie indywidualną dietę wspierającą Twoje zdrowie! Dieta online w naszym wydaniu jest 3S – Szybka, Smaczna i skuteczna. Nie zwlekaj i zgłoś się po swoją dietę już dziś!

Zależność między FT3 a FT4

FT4 (wolna tyroksyna) to prohormon, który w tkankach ulega przekształceniu w FT3 (wolną trójjodotyroninę) – to właśnie FT3 jest formą aktywną biologicznie. Zaburzenia konwersji FT4 do FT3 mogą powodować objawy niedoczynności tarczycy nawet przy prawidłowym poziomie FT4.

Ważne zależności między FT3 a FT4:

• FT4 przekształca się w FT3 w wątrobie, nerkach i jelitach (ok. 80% FT3 powstaje właśnie z FT4),
• Niski FT3 przy prawidłowym FT4 może oznaczać zaburzoną konwersję (np. z powodu niedoboru selenu, chorób przewlekłych, stresu),
• Wysoki FT3 przy normalnym FT4 może sugerować początkową fazę nadczynności (np. T3-toksykoza),
• Stosunek FT3/FT4 nie powinien być interpretowany samodzielnie – wymaga oceny przez lekarza wraz z TSH i objawami klinicznymi.
  

Badanie FT3 i FT4 razem z TSH może dać pełniejszy obraz czynności tarczycy niż pojedyncze oznaczenie. Jednak zawsze najlepiej skonsultować się z lekarzem. Przykładowo Amerykańskie towarzystwa endokrynologów nie rekomendują oznaczeń T3 czy fT3 w diagnostyce niedoczynności tarczycy [2,6].

Jak się przygotować do badania FT4?

Badanie FT4 wykonuje się z krwi żylnej – aby wynik był wiarygodny, należy przestrzegać kilku prostych zasad. Prawidłowe przygotowanie ogranicza ryzyko błędów laboratoryjnych i fałszywych wyników stężenia hormonów tarczycy.

Przygotowując się do oznaczenia FT4, pamiętaj m.in. o [7,8]:

• badaniu na czczo – nie jedz min. 8 godzin przed pobraniem krwi,
• odstawieniu suplementów z biotyną (np. na włosy) co najmniej 72 godz. przed badaniem – biotyna może zafałszować wynik FT4 i TSH, ale innych parametrów związanych z tarczyca np. antyTG, antyTPO
• zażyciu lewotyroksyny (jeśli stosujesz) dopiero po pobraniu krwi,
• unikaniu kawy, herbaty, alkoholu i palenia papierosów rano przed badaniem
• poinformowaniu laboratorium i lekarza o wszystkich przyjmowanych lekach i suplementach – niektóre mogą wpływać na wynik (np. amiodaron, estrogeny, sterydy).

Przestrzegając zasad przygotowania, zyskujesz pewność, że wynik odzwierciedla rzeczywisty stan czynnościowy Twojej tarczycy.

Norma FT4 dla mężczyzn

U dorosłych mężczyzn prawidłowe stężenie FT4 (wolnej tyroksyny) wynosi zazwyczaj [9]: 

od 9 do 22 pmol/l

To standardowy zakres referencyjny przyjęty w większości laboratoriów. Wartość może się nieco różnić w zależności od metody oznaczenia.

O czym warto pamiętać zwracając uwagę na poziom FT4 u mężczyzny:

• Zakres normy FT4: zwykle od 9 do 22 pmol/l (od 0,8 do 1,8 ng/dl)
• Ocena FT4 razem z TSH – prawidłowy FT4 i TSH oznaczają eutyreozę (prawidłową czynność tarczycy),
• FT4 niskie + wysokie TSH → wskazuje na niedoczynność,
• FT4 wysokie + niskie TSH → sugeruje nadczynność,
• Wynik należy odnosić do objawów klinicznych i zakresu podanego przez dane laboratorium!
  

W razie nieprawidłowości lekarz może zlecić dodatkowe oznaczenia – np. FT3, przeciwciała tarczycowe lub USG gruczołu tarczowego. Jednak pamiętaj, że to lekarz najlepiej zinterpretuje Twoje wyniki biorąc pod uwagę wszystkie objawy. Miej również na uwadze, że tylko lekarz jest uprawniony do stawiania diagnozy choroby! 

Norma FT4 dla kobiet

U dorosłych kobiet (poza ciążą) prawidłowe stężenie FT4 we krwi mieści się zwykle w zakresie [9]:

od 9 do 22 pmol/l

Czyli identycznie jak u mężczyzn. Różnice hormonalne (np. cykl miesiączkowy) nie mają istotnego wpływu na poziom wolnej tyroksyny (FT4).

Norma FT4 u kobiet – co warto wiedzieć:

• Zakres referencyjny FT4: zwykle od 9 do 22 pmol/l ( od 0,8 do 1,8 ng/dl)
• FT4 ocenia się razem z TSH – oba parametry muszą być w normie, aby potwierdzić prawidłową pracę tarczycy,
• FT4 poniżej normy + wysokie TSH → wskazuje na niedoczynność,
• FT4 powyżej normy + niskie TSH → może oznaczać nadczynność,

Badanie poziomu FT4 u kobiet zleca się przy podejrzeniu zaburzeń hormonalnych (np. Hashimoto, problemy z płodnością, nieregularne cykle). W przypadku planowania ciąży lub jej trwania stosuje się odrębne normy FT4 zależne od trymestru.

Normy FT4 dla dzieci – po urodzeniu, do 10 dni, do 10 tygodni, do 14 miesięcy, do 5 alt, do 14 lat

Normy wolnej tyroksyny u dzieci różnią się od norm dla dorosłych i zmieniają się dynamicznie wraz z wiekiem dziecka. Noworodki i niemowlęta mają na ogół wyższe stężenia FT4, które z czasem spadają do poziomów „dorosłych” u nastolatków. 

Poniżej przedstawiono orientacyjne zakresy referencyjne FT4 dla poszczególnych przedziałów wiekowych. Pamiętaj, że mogą się one różnić w zależności od laboratorium. 

Po urodzeniu

U noworodków poziom FT4 jest fizjologicznie podwyższony – to naturalna reakcja organizmu na narodziny. Standardowa norma to ok. 10–22 pmol/l, ale w 2.–3. dobie może przejściowo wzrosnąć nawet do 49 pmol/l [9]. 

Pamiętaj:

• Wysokie FT4 po urodzeniu to norma – nie wymaga leczenia,
• Normy muszą uwzględniać wiek dziecka w dniach,
• Ocena FT4 u noworodka zawsze razem z TSH (np. w badaniu przesiewowym).

Wynik FT4 należy interpretować ostrożnie – poziom zmienia się dynamicznie w pierwszych dniach życia.

Do 10 dni

W pierwszych dniach życia poziom FT4 u noworodka osiąga szczyt – może wynosić nawet 22–49 pmol/l, co jest zjawiskiem fizjologicznym. Jest to efekt wzrostu TSH po porodzie.

Najważniejsze informacje o normie na FT4 u dzieci do 10 dni:

• Wysokie FT4 (nawet do 49 pmol/l) w 3.–5. dobie to norma,
• Poziom tyroksyny stopniowo spada po pierwszym tygodniu życia,
• Interpretując wynik, trzeba znać dokładny wiek dziecka w dniach.

Wysoki FT4 u noworodka to fizjologiczna adaptacja – nie oznacza choroby tarczycy.

Do 10 tygodni

Po pierwszych 10 dniach życia poziom FT4 stopniowo się stabilizuje – u niemowląt do 10. tygodnia norma wynosi zwykle 9–21 pmol/l.

Co warto wiedzieć o normie na FT4 u dzieci do 10 tygodni:

• Poziom FT4 nadal jest wyższy niż u starszych dzieci,
• Normy są szersze – układ hormonalny dopiero się stabilizuje,
• Wynik FT4 należy interpretować z uwzględnieniem wieku dziecka w tygodniach.

U niemowląt poniżej 3. miesiąca życia fizjologicznie utrzymuje się wyższe FT4 – to nie jest powód do niepokoju.

Do 14 miesięcy

U dzieci do 14. miesiąca życia poziom FT4 obniża się w porównaniu do okresu noworodkowego – norma wynosi zwykle 8–17 pmol/l.

W tym wieku:

• Poziom FT4 zaczyna przypominać wartości u starszych dzieci,
• Dolna granica normy może być niższa niż u dorosłych,
• Wynik poniżej 8 pmol/l może już sugerować niedoczynność tarczycy.

Badanie FT4 w tym okresie bywa wykonywane przy opóźnionym rozwoju, małym przyroście masy ciała lub w kontroli leczenia.

Do 5 lat

U dzieci w wieku 1–5 lat poziom FT4 utrzymuje się zazwyczaj w granicach 9–20 pmol/l. To stabilny okres hormonalny, choć normy mogą się lekko różnić między laboratoriami.

Warto wiedzieć o normach na FT4 u dzieci do 5 lat:

• Poziomy FT4 są zbliżone do tych u starszych dzieci,
• Wyniki należy porównywać z zakresem referencyjnym laboratorium,
• Nieznaczne odchylenia bez objawów nie muszą oznaczać choroby.

FT4 w tym wieku sprawdza się m.in. przy podejrzeniu niedoboru hormonów lub zaburzeniach wzrostu.

Do 14 lat

U dzieci w wieku szkolnym i nastolatków poziom FT4 stopniowo zbliża się do norm dorosłych – zwykle wynosi 8–17 pmol/l.

Najważniejsze informacje o normie na FT4 u dzieci do 14 lat:

• U nastolatków normy FT4 mogą już pokrywać się z zakresem dla dorosłych,
• Różnice zależą od etapu dojrzewania i laboratorium,
• W interpretacji ważny jest nie tylko wiek, ale też objawy kliniczne.

FT4 u starszych dzieci warto badać przy spowolnieniu wzrostu, problemach z koncentracją lub zaburzeniach dojrzewania.

Normy FT4 w ciąży 

W ciąży normy FT4 różnią się od standardowych – zmieniają się wraz z trymestrem i powinny być oceniane z uwzględnieniem fizjologicznych zmian hormonalnych. Zmiany te wynikają m.in. ze wzrostu TBG (białek wiążących hormony) oraz wpływu hCG na tarczycę.

Orientacyjne normy FT4 w ciąży (mogą się różnić zależnie od laboratorium):

• I trymestr: ok. 12–22 pmol/l – często obserwuje się podwyższone FT4 i obniżone TSH,
• II trymestr: ok. 10–17 pmol/l – poziom FT4 zwykle spada w wyniku wzrostu estrogenów,
• III trymestr: ok. 9–17 pmol/l – FT4 może być przy dolnej granicy normy, ale nadal jest to fizjologiczne.

Interpretując wynik FT4 w ciąży, należy zawsze odnieść go do normy dla danego trymestru. Zarówno niedobór, jak i nadmiar hormonów tarczycy mogą niekorzystnie wpłynąć na rozwój płodu – szczególnie na układ nerwowy.

Dietetycy z Dietetyki #NieNaŻarty z chęcią przygotują dla Ciebie dietę na okres ciąży. Dzięki temu zapewnisz prawidłowy rozwój swojego dziecka! 

Norma FT4 a choroby i przyjmowane leki 

Na wynik FT4 mogą wpływać zarówno choroby współistniejące, jak i leki lub suplementy – dlatego interpretacja wyniku zawsze powinna uwzględniać cały stan zdrowia pacjenta. Nie każda nieprawidłowość oznacza chorobę tarczycy. Dlatego bardzo ważna jest interpretacja wyniku przez lekarza!

Niektóre leki i suplementy zaburzające wynik badania FT4 to [10,11,12,13]:

• Biotyna – suplementy na włosy i paznokcie w dawkach >5 mg mogą fałszować FT4 i TSH,
• Amiodaron – zawiera jod, może powodować zarówno nadczynność, jak i niedoczynność tarczycy,
• Estrogeny – podnoszą T4 całkowite, ale FT4 zwykle pozostaje w normie,
• Sterydy, dopamina, aspiryna (duże dawki) – wpływają na poziom FT4 i TSH w surowicy,
• Heparyna – może przejściowo zawyżać FT4 przez uwolnienie wolnych kwasów tłuszczowych.

Choroby wpływające na wynik FT4 [14,15]:

• Choroby przysadki – niski FT4 przy niskim TSH (wtórna niedoczynność),
• Ciężkie choroby ogólnoustrojowe – powodują przemijające obniżenie FT4 (tzw. eutyreoza chorobowa),
• Uszkodzenie wątroby lub nerek – zaburza metabolizm hormonów tarczycy
  

Aby oznaczenie FT4 było wiarygodne, pacjent powinien poinformować lekarza o wszystkich lekach i suplementach, a także chorobach. W razie wątpliwości wynik warto powtórzyć inną metodą lub zlecić badania dodatkowe (np. FT3, przeciwciała, USG tarczycy).

Podsumowanie o normie na FT4

Badanie FT4 to jedno z kluczowych narzędzi diagnostycznych w ocenie pracy tarczycy. Pozwala wykryć niedoczynność lub nadczynność gruczołu i monitorować skuteczność leczenia.

Najważniejsze informacje o FT4:

• FT4 (wolna tyroksyna) to aktywna forma hormonu tarczycy, która reguluje metabolizm, układ nerwowy i wiele procesów życiowych,
• Prawidłowe stężenie FT4 u dorosłych wynosi zazwyczaj 9–22 pmol/l – wartości referencyjne zależą od wieku, płci, ciąży i metody oznaczenia,
• Badanie FT4 warto wykonać razem z TSH – obie wartości analizuje się wspólnie w interpretacji,
• Niskie FT4 + wysokie TSH → niedoczynność tarczycy,
• Wysokie FT4 + niskie TSH → nadczynność tarczycy,
• Wynik FT4 może być zafałszowany przez leki, suplementy (np. biotynę) lub choroby towarzyszące – zawsze należy zgłaszać je lekarzowi.

Interpretacja wyników FT4 wymaga znajomości całego kontekstu klinicznego – dlatego nie opieraj się wyłącznie na liczbach. Jeśli masz objawy zaburzeń hormonalnych, skonsultuj się z lekarzem! 

Zadbaj też o odpowiednią dietę wspierającą tarczycę – dowiedz się, jak jeść przy Hashimoto i niedoczynności. Dobrze dobrana dieta i regularna kontrola hormonów to klucz do dobrego samopoczucia.

Piśmiennictwo:

1. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK500006/
2. Alexander E, Pearce E, Brent G i wsp.: 2017 Guidelines of the American Thyroid Association or the Diagnosis and Management of Thyroid Disease during Pregnancy and the Postpartum. Thyroid, 2017; 27(3): 315–389.
3. https://www.niddk.nih.gov/health-information/endocrine-diseases/hypothyroidism
4. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK279036/
5. Lee SY, Pearce EN. Hyperthyroidism: A Review. JAMA. 2023 Oct 17;330(15):1472-1483. doi: 10.1001/jama.2023.19052. PMID: 37847271; PMCID: PMC10873132.
6. Baskin HJ, Cobin RH, Duick DS i wsp.: American Association of Clinical Endocrinologists American Association of Clinical Endocrinologists medical guidelines for clinical practice for the evaluation and treatment of hyperthyroidism and hypothyroidism. Endocr Pract, 2002; 8: 457–469.
7. Simundic AM, Bölenius K, Cadamuro J, Church S, Cornes MP, van Dongen-Lases EC, Eker P, Erdeljanovic T, Grankvist K, Guimaraes JT, Hoke R, Ibarz M, Ivanov H, Kovalevskaya S, Kristensen GBB, Lima-Oliveira G, Lippi G, von Meyer A, Nybo M, De la SalleB, Seipelt C, Sumarac Z, Vermeersch P; Working Group for Preanalytical Phase (WG-PRE), of the European Federation of Clinical Chemistry and Laboratory Medicine (EFLM) and Latin American Working Group for Preanalytical Phase (WG-PRE-LATAM) of the Latin America Confederation of Clinical Biochemistry (COLABIOCLI). Joint EFLM-COLABIOCLI Recommendation for venous blood sampling. Clin Chem Lab Med. 2018 Nov 27;56(12):2015-2038.
8. Baskin HJ, Cobin RH, Duick DS i wsp.: American Association of Clinical Endocrinologists American Association of Clinical Endocrinologists medicalguidelines for clinical practice for the evaluation and treatment of hyperthyroidism and hypothyroidism. Endocr Pract, 2002; 8: 457–469.
9. https://www.mp.pl/pytania/pediatria/table/B25.QA.8.2.16.1.
10. Endokrynol Pol. 2019;70(1):102–121
11. Harjai KJ, Licata AA. Effects of amiodarone on thyroid function. Ann Intern Med. 1997 Jan 1;126(1):63-73. doi: 10.7326/0003-4819-126-1-199701010-00009. PMID: 8992925.
12. Santin AP, Furlanetto TW. Role of estrogen in thyroid function and growth regulation. J Thyroid Res. 2011;2011:875125. doi: 10.4061/2011/875125. Epub 2011 May 4. PMID: 21687614; PMCID: PMC3113168.
13. Laji K, Rhidha B, John R, Lazarus J, Davies JS. Abnormal serum free thyroid hormone levels due to heparin administration. QJM. 2001 Sep;94(9):471-3. doi: 10.1093/qjmed/94.9.471. PMID: 11528010.
14. Piantanida E, Ippolito S, Gallo D, Masiello E, Premoli P, Cusini C, Rosetti S, Sabatino J, Segato S, Trimarchi F, Bartalena L, Tanda ML. The interplay between thyroid and liver: implications for clinical practice. J Endocrinol Invest. 2020 Jul;43(7):885-899. doi: 10.1007/s40618-020-01208-6. Epub 2020 Mar 12. PMID: 32166702.
15. Basu G, Mohapatra A. Interactions between thyroid disorders and kidney disease. Indian J Endocrinol Metab. 2012 Mar;16(2):204-13. doi: 10.4103/2230-8210.93737. PMID: 22470856; PMCID: PMC3313737.