Kinaza kreatynowa norma (CPK, CK) – wskazania do badania krwi. Na czym polega badanie? O czym świadczy podwyższony poziom kinazy kreatynowej?

Kinaza kreatynowa (CK, CPK) to enzym obecny głównie w mięśniach, którego poziom we krwi pozwala ocenić ich stan oraz wykryć m.in. zawał serca czy zapalenie mięśni. Zobacz, jakie są normy kinazy kreatynowej, kiedy należy wykonać badanie i co oznacza podwyższone lub zbyt niskie stężenie CPK!

Spis treści:

• Co to jest kinaza kreatynowa?
• Jaką rolę w organizmie człowieka pełni kinaza kreatynowa?
• Dlaczego warto i kiedy wykonać badanie poziomu kinazy kreatynowej?
• O czym świadczy podwyższony poziom kinazy kreatynowej (CK)?
• CPK – za wysoki poziom kinazy kreatynowej we krwi, co oznacza?
• CPK – za niskie, co oznacza? 
• Jak obniżyć podwyższony poziom kinazy kreatynowej?
• Kinaza kreatynowa – przeciwwskazania do badania. Kiedy nie należy wykonać badania?
• Kinaza kreatynowa – przygotowanie do badania
• Kinaza kreatynowa – wskazania do badania kinazy kreatynowej, badania aktywności kinazy kreatynowej
• Kinaza kreatynowa – normy, interpretacja wyników

Badanie kinazy kreatynowej – najważniejsze wnioski

• Kinaza kreatynowa (CK, CPK) to enzym odpowiedzialny za regenerację ATP, którego oznaczenie pozwala wykryć uszkodzenia mięśni, serca i mózgu. Występuje w trzech frakcjach: CK-MM (mięśnie), CK-MB (serce) i CK-BB (mózg).

• Podwyższony poziom CK wskazuje na uszkodzenie komórek mięśniowych lub sercowych – może być skutkiem zawału, rabdomiolizy, zapalenia mięśni lub intensywnego wysiłku. 

• Zbyt niski poziom CPK występuje rzadko, ale może świadczyć o sarkopenii cz niedożywieniu. Nie jest jednak zwykle stanem alarmującym bez dodatkowych objawów.

• Normy CK zależą od płci, wieku, masy mięśniowej i aktywności fizycznej – u kobiet wynoszą 24–170 U/L, u mężczyzn 24–195 U/L. Wynik powinien być interpretowany indywidualnie, z uwzględnieniem stanu zdrowia i stylu życia.

Co to jest kinaza kreatynowa?

Kinaza kreatynowa (CK, CPK – kinaza fosfokreatynowa) to enzym występujący głównie w mięśniach szkieletowych, mięśniu sercowym i mózgu, odpowiadający za szybkie dostarczanie energii do komórek poprzez regenerację ATP. 

Bierze udział w przekształcaniu fosfokreatyny w ATP, co pozwala mięśniom i sercu funkcjonować podczas wysiłku fizycznego i w sytuacjach nagłego zapotrzebowania energetycznego [1]. 

CK (kinaza kreatynowa) występuje w trzech frakcjach:

• CK-MM – w mięśniach szkieletowych (ok. 95% całkowitej CK),
• CK-MB – w mięśniu sercowym,
• CK-BB – w mózgu i układzie nerwowym

Kinaza kreatynowa jest ważna, gdyż poziom CK w surowicy krwi jest kluczowym wskaźnikiem diagnostycznym w przypadku uszkodzenia mięśni, zawału serca oraz zatrucia toksynami.

Wzrost jej stężenia świadczy o naruszeniu struktury komórkowej tkanek, dlatego jej oznaczenie jest istotne w diagnostyce zawału serca, rabdomiolizy, zapalenia mięśni i innych schorzeń mięśniowych [1]. 

Jaką rolę w organizmie człowieka pełni kinaza kreatynowa?

Kinaza kreatynowa pełni istotną rolę w organizmie – umożliwia szybkie dostarczanie energii poprzez reakcję odwracalnej fosforylacji kreatyny, co pozwala na natychmiastową regenerację ATP, czyli głównego nośnika energii w organizmie. Bezpośrednio wspomaga więc funkcje skurczowe mięśni, a także pracę serca i aktywność mózgu.

Główne funkcje kinazy kreatynowej w organizmie to [1,2]:

• Udział w metabolizmie energetycznym komórek –CK uczestniczy w buforowaniu ATP poprzez przekształcanie fosfokreatyny i ADP w kreatynę i ATP – co ma znaczenie m.in. podczas wysiłku fizycznego i regeneracji mięśni,
• Wspieranie aktywności mięśniowej – Kinaza kreatynowa (szczególnie frakcja CK-MM) zapewnia szybki dostęp do energii podczas skurczów mięśni szkieletowych.
• Regulacja pracy serca – Frakcja CK-MB obecna w mięśniu sercowym odpowiada za prawidłowe funkcjonowanie komórek mięśnia sercowego – jej aktywność rośnie w przypadku uszkodzenia (np. zawału serca).
• Rola w ośrodkowym układzie nerwowym – CK-BB wspiera procesy energetyczne w neuronach, szczególnie w sytuacjach wzmożonego wysiłku umysłowego i stresu.

Dlaczego warto i kiedy wykonać badanie poziomu kinazy kreatynowej?

Kinaza kreatynowa ma istotne znaczenie w diagnostyce, ponieważ [1,2,3]: 

• Wzrost stężenia CK w surowicy krwi świadczy o uszkodzeniu komórek mięśniowych lub sercowych. CK uwalnia się do krwi w przypadku urazów, intensywnego wysiłku fizycznego, zapalenia mięśni lub zawału mięśnia sercowego.
• Monitorowanie poziomu CK pozwala ocenić stopień uszkodzeń mięśni oraz skuteczność leczenia chorób mięśniowych, zatrucia lub powikłań polekowych (np. po statynach lub neuroleptykach).

Kinaza kreatynowa jest więc nie tylko ważnym enzymem fizjologicznym, ale jak widać również cennym markerem diagnostycznym. 

Oznaczenie aktywności kinazy kreatynowej pozwala m.in. na ocenę ryzyka powikłań u osób z chorobami serca, mięśni, po zatruciach (np. tlenkiem węgla), w przebiegu rabdomiolizy, a także u sportowców z dużą masą mięśniową po intensywnym wysiłku.

Jesteś sportowcem i intensywnie trenujesz? Dieta online od dietetyka po studiach to idealne rozwiązanie, aby poprawić swoje osiągi sportowe i zadbać o regenerację. Nie zwlekaj i zgłoś się już dziś! 

O czym świadczy podwyższony poziom kinazy kreatynowej (CK)?

Podwyższony poziom kinazy kreatynowej (CK, CPK) świadczy o uszkodzeniu komórek mięśniowych lub mięśnia sercowego – enzym ten przedostaje się do krwi z uszkodzonych tkanek, co czyni go czułym markerem różnych schorzeń mięśniowych i kardiologicznych.

Podwyższony poziom kinazy kreatynowej (CK, CPK) może świadczyć m.in. o [4,5,6,7] : 

• Zawale mięśnia sercowego (zawał serca): gwałtowny wzrost CK-MB (frakcji sercowej) świadczy o martwicy mięśnia sercowego. Wartości mogą wzrastać kilkukrotnie ponad normę już w ciągu 3–8 godzin od zawału, 
• Rabdomiolizie: gdy poziom CK przekracza już około 1000 U/l możemy mieć do czynienia z rozpadem mięśni – stan ten zagraża zdrowiu i życiu, ponieważ może prowadzić do ostrej niewydolności nerek,
• Chorobach mięśni: dystrofie mięśniowe czy zapalenie wielomięśniowe skutkują przewlekle podwyższonym stężeniem kinazy kreatynowej, 
• Przebytym intensywnym wysiłku fizycznym: po treningach siłowych, maratonach lub aktywności u sportowców z dużą masą mięśniową stężenie CK może przekraczać 1000 U/L nawet u zdrowych osób. To efekt mikrourazów włókien mięśniowych. 

Co istotne kinaza kreatynowa zaczyna wzrastać we krwi już w ciągu kilku godzin po uszkodzeniu tkanek.

Osiąga szczyt zwykle po 1–3 dniach, a następnie spada w ciągu 3–7 dni – o ile nie występuje dalsze uszkodzenie. 

Taki wzorzec wzrostu obserwuje się m.in. w zawałach, urazach i intensywnym wysiłku. W chorobach przewlekłych (np. dystrofiach) stężenie CK może być utrzymane na wysokim poziomie nawet przez wiele tygodni lub miesięcy.

Wysoki poziom CK (np. powyżej 5–10 x górnej granicy normy) może stanowić bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia. Zwłaszcza jeśli towarzyszą mu objawy takie jak osłabienie mięśni, ból, ciemne zabarwienie moczu (mioglobinuria) czy zaburzenia rytmu serca.

CPK – za wysoki poziom kinazy kreatynowej we krwi, co oznacza?

Za wysoki poziom CPK (kinazy kreatynowej) oznacza, że doszło do uszkodzenia komórek mięśniowych, mięśnia sercowego lub – rzadziej – mózgu. Enzym ten wydostaje się do krwi w sytuacjach stresu metabolicznego komórek, takich jak zawał serca, uraz mięśni czy rabdomioliza. 

Najczęstsze przyczyny wysokiego stężenia CPK to [8]:

• zawał serca 
• intensywny wysiłek fizyczny,
• rabdomioliza
• zapalenie mięśni,
• działanie leków

Podwyższony poziom kinazy kreatynowej (stężenie CPK powyżej 1000 U/L) wymaga diagnostyki – szczególnie jeśli towarzyszą mu objawy takie jak bóle mięśni, osłabienie lub ciemny mocz (ciemny mocz może również oznaczać odwodnienie, dlatego wynik zawsze trzeba konsultować z lekarzem). 

CPK – za niskie, co oznacza? 

Zbyt niski poziom kinazy fosfokreatynowej (CPK, CK) występuje rzadko i najczęściej nie ma znaczenia klinicznego, choć może wskazywać na utratę masy mięśniowej, wyniszczenie organizmu lub choroby neurologiczne. 

W odróżnieniu od wysokiego poziomu CK, jego obniżenie zazwyczaj nie jest alarmujące, ale warto rozważyć je w kontekście pełnego obrazu klinicznego pacjenta. Niemniej przyczyną zbyt niskiego stężenia CPK może być długotrwałe unieruchomienie lub sarkopenia u osób starszych czy ciężkie niedożywienie, lub niedobory białka

Jak obniżyć podwyższony poziom kinazy kreatynowej?

Obniżenie poziomu kinazy kreatynowej (CPK, CK) możliwe jest poprzez leczenie przyczyny uszkodzenia mięśni, odpoczynek fizyczny, modyfikację farmakoterapii, a także właściwą regenerację organizmu. 

Wzrost aktywności kinazy kreatynowej w surowicy krwi wynika z uszkodzenia mięśni, dlatego działania muszą być ukierunkowane na zatrzymanie tego procesu [1]. 

Tak więc podwyższony poziom kinazy kreatynowej można obniżyć poprzez:

• Zakończenie intensywnego wysiłku fizycznego – regeneracja mięśni po treningu może przywrócić poziom CK do normy w ciągu 3–7 dni.
• Odstawienie leków uszkadzających mięśnie – np. statyn lub neuroleptyków, jeśli lekarz stwierdzi ich wpływ na wzrost stężenia CK.
• Leczenie choroby podstawowej – np. zapalenia mięśni, zawału serca lub rabdomiolizy (tu konieczna bywa hospitalizacja, nawodnienie dożylne, monitorowanie nerek)
• Nawodnienie i dieta wspierająca regenerację mięśni – bogata w białko, antyoksydanty i elektrolity, które wspierają odbudowę komórek mięśniowych.

W przypadku bardzo wysokich stężeń kinazy kreatynowej (>5000 U/L), zwłaszcza z objawami (bóle mięśni, ciemny mocz, osłabienie), konieczna jest pilna diagnostyka i leczenie w warunkach szpitalnych. 

Kinaza kreatynowa – przeciwwskazania do badania. Kiedy nie należy wykonać badania?

Badanie poziomu kinazy kreatynowej (CPK, CK) jest bezpieczne i nieinwazyjne, jednak istnieją sytuacje, które mogą zafałszować wynik lub wymagają odroczenia pobrania próbki krwi. 

Do najważniejszych przeciwwskazań względnych należy intensywny wysiłek fizyczny do 72 godzin przed oznaczeniem CK, który może podnieść aktywność enzymu nawet kilkunastokrotnie. 

Do głównych przeciwwskazań do badania kinazy kreatynowej (CK), a dokładniej do czynników mogących zafałszować badanie, zaliczyć możemy: 

• Wysiłek fizyczny w ostatnich 1–3 dniach (np. trening siłowy, maraton, ciężka praca fizyczna),
• Urazy i zabiegi chirurgiczne w obrębie mięśni (np. po operacjach, biopsjach mięśni),
• Iniekcje domięśniowe (szczepienia, leki przeciwbólowe) wykonane przed pobraniem próbki.

Pamiętaj, że są to przeciwwskazania do samego pobrania próbki krwi i należy o nich poinformować personel medyczny czy lekarza, ponieważ wpływają na interpretację wyniku badania kinazy kreatynowej. 

Jeśli możliwe, zaleca się wykonanie badania w spoczynku, na czczo i w stabilnych warunkach metabolicznych, co zapewnia wiarygodność oznaczenia. 

Domyślasz się że Twoje odżywianie nie jest na najwyższym poziomie? To najwyższy czas, aby zadbać o swoje zdrowie. Dieta online od #NieNaŻartych pomoże Ci skutecznie osiągnąć Twoje cele – od redukcji masy ciała, przez wsparcie w chorobie np. PCOS aż po lepsze wyniki sportowe! 

Kinaza kreatynowa – przygotowanie do badania

Badanie poziomu kinazy kreatynowej (CK, CPK) wymaga odpowiedniego przygotowania, by uzyskać wiarygodny wynik – kluczowe jest unikanie wysiłku fizycznego i pobranie próbki krwi na czczo. Niewłaściwe przygotowanie może prowadzić do fałszywego wzrostu stężenia kinazy kreatynowej, szczególnie u osób aktywnych fizycznie.

Wskazówki do przygotowania do badania kinazy kreatynowej: 

• Zgłoś się na badanie na czczo – co najmniej 8–12 godzin od ostatniego posiłku.
• Unikaj intensywnej aktywności fizycznej przez minimum 48–72 godziny przed pobraniem próbki krwi,
• Zrezygnuj z alkoholu i nadmiernego stresu na 24 godziny przed badaniem,
• Poinformuj lekarza o lekach – np. statynach, neuroleptykach czy suplementach (np. kreatyna), które mogą wpływać na poziom CPK,
• Odpocznij przed badaniem – zalecane jest 15 minut siedzenia w spoczynku przed pobraniem krwi.

Prawidłowe wykonanie badania poziomu kinazy kreatynowej wymaga pobrania próbki krwi żylnej w stabilnych warunkach fizjologicznych – najlepiej rano, w laboratorium. 

U osób z dużą masą mięśniową, CK może być fizjologicznie podwyższone, dlatego ważne jest zachowanie identycznych warunków przy kolejnych oznaczeniach.

Kinaza kreatynowa – wskazania do badania kinazy kreatynowej, badania aktywności kinazy kreatynowej

Wskazaniem do wykonania badania poziomu kinazy kreatynowej (CPK, CK) jest podejrzenie uszkodzenia komórek mięśniowych – szkieletowych lub mięśnia sercowego – oraz monitorowanie leczenia, które może wpływać na aktywność tego enzymu. 

Badanie poziomu kinazy kreatynowej w surowicy krwi jest szeroko stosowane w diagnostyce chorób mięśni, zawału serca, zatruć i działań niepożądanych leków.

Wskazaniem do wykonania badania kinazy kreatynowej będą: 

• Bóle mięśni osłabienia, sztywności lub podejrzenia zapalenia mięśni 
• Bólu w klatce piersiowej i podejrzenie zawału serca – zwłaszcza jako uzupełnienie oznaczenia troponiny.
• Po urazach mięśni lub w diagnostyce rabdomiolizy
• U pacjentów przyjmujących statyny, neuroleptyki lub inne leki wpływające na mięśnie 
• W przypadku podejrzenia zatrucia tlenkiem węgla lub innymi toksynami, które uszkadzają tkankę mięśniową.

Kinaza kreatynowa – normy, interpretacja wyników

Normy kinazy kreatynowej (CK, CPK) zależą od płci, wieku, masy mięśniowej i aktywności fizycznej – dlatego wynik należy zawsze interpretować w odniesieniu do zakresu referencyjnego danego laboratorium.

U zdrowych dorosłych kobiet norma na kinazę kreatynową zwykle wynosi: 24–170 U/L

Z kolei u mężczyzn norma na kinazę kreatynową (CK) wynosi: 24–195 U/L

Co mogą oznaczać wynik kinazy kreatynowej poza normą?

• Wartości poniżej normy mogą wskazywać na sarkopenię, niedożywienie,
• Wyniki w górnej granicy normy często występują u osób aktywnych fizycznie i sportowców z dużą masą mięśniową.
• Stężenie kinazy kreatynowej powyżej 1000 U/L sugeruje uszkodzenie mięśni (rabdomioliza, zawał, zapalenie) i wymaga dalszej diagnostyki.

Interpretacja wyniku powinna uwzględniać stan kliniczny pacjenta, aktualną aktywność fizyczną, stosowane leki (np. statyny, neuroleptyki) oraz czas pobrania próbki. 

Jednorazowy wynik spoza normy nie zawsze oznacza chorobę – istotna jest dynamika zmian i tło kliniczne. Pamiętaj, by zawsze informować o wszystkich chorobach i przyjmowanych lekarza, aby mógł dobrze zinterpretować wynik badania kinazy kreatynowej! 

Kinaza kreatynowa normy u kobiet

Prawidłowe stężenie kinazy kreatynowej (CK, CPK) u kobiet wynosi zazwyczaj: od 24 do 170 U/L.

Wartości referencyjne mogą się różnić w zależności od laboratorium, wieku oraz poziomu aktywności fizycznej. Kobiety mają zwykle niższy poziom CPK niż mężczyźni, co wynika z mniejszej masy mięśniowej.

Kinaza kreatynowa normy u mężczyzn

U mężczyzn prawidłowy poziom kinazy kreatynowej (CK, CPK) w surowicy krwi wynosi zazwyczaj: 24–195 U/L

Związane jest to z większą masą mięśniową i aktywnością metaboliczną w tkankach mięśniowych. 

Zakres normy może się różnić w zależności od laboratorium oraz metody oznaczenia, dlatego wynik zawsze należy odnosić do konkretnego przedziału.

Kinaza kreatynowa normy u dzieci

Normy kinazy kreatynowej (CK, CPK) różnią się od tych dla dorosłych. Dla chłopców normy na CK są następujące:

• 1-3 lata <163 U/l
• 3-6 lat <158 U/l
• 6-9 lat <177 U/l
• 9-12 lat <217 U/l
• 12-15 lat <251 U/l
• 15-18 lat <238 U/l

Z kolei dla dziewczynek normy na CK są następujące:

• 1-3 lata <134 U/l
• 3-6 lat <148 U/l
• 6-9 lat <145 U/l
• 9-12 lat <137 U/l
• 12-15 lat <143 U/l
• 15-18 lat <144 U/l

Każdy wynik u dziecka powinien być oceniany indywidualnie – z uwzględnieniem wieku, masy mięśniowej, rozwoju motorycznego i stanu klinicznego. 

Kinaza kreatynowa normy u sportowców

Normy kinazy kreatynowej u sportowców są takie same jak u dorosłych. Dla mężczyzn wynoszą 24–195 U/L a u kobiet od 24 do 170 U/L.

Jednak u sportowców poziom kinazy kreatynowej (CK, CPK) może fizjologicznie przekraczać standardowe normy – stężenia rzędu 400–700 U/L, a nawet wyższe, są często obserwowane po intensywnym wysiłku fizycznym i nie muszą świadczyć o chorobie. 

Jest to wynik adaptacji organizmu do dużego obciążenia mięśni, zwiększonej masy mięśniowej oraz mikrourazów powstających podczas treningów.

Wysoki poziom CK u sportowca, przekraczający normy nie zawsze oznacza uszkodzenie mięśni, ale jego nagły wzrost lub utrzymywanie się przez wiele dni powinno skłonić do konsultacji lekarskiej i ewentualnej modyfikacji planu treningowego. 

W kontekście sportowym ważna jest także regularność pomiarów i interpretacja w odniesieniu do norm ustalonych indywidualnie.

Dietetycy sportowi z Dietetyki #NieNaŻarty to specjaliści w swoim fachu. Dzięki współpracy z nami polepszysz swój czas w maratonie, osiągniesz lepszy wynik w trójboju czy też zrobisz wagę na zawody bez problemu. Rozpocznij swoje przygotowanie ze wsparciem dietetyka sportowego już teraz! 

Kinaza kreatynowa normy u osób starszych

U osób starszych poziom kinazy kreatynowej (CK, CPK) zwykle mieści się w dolnym zakresie norm – zazwyczaj wynosi około 30–135 U/L, co wiąże się z naturalną utratą masy mięśniowej (sarkopenią) oraz zmniejszoną aktywnością fizyczną. 

Jednak sama norma jest taka sama jak dla osób dorosłych tj. dla mężczyzn wynoszą 24–195 U/L a u kobiet od 24 do 170 U/L.

Wartości referencyjne mogą się różnić w zależności od laboratorium, dlatego każdy wynik należy interpretować indywidualnie, z uwzględnieniem wieku, płci i stanu klinicznego pacjenta

Podsumowanie

Kinaza kreatynowa (CK, CPK) to kluczowy enzym obecny w mięśniach szkieletowych, sercu i mózgu – jej oznaczenie w surowicy krwi stanowi istotny element diagnostyki chorób mięśni, zawału serca oraz monitorowania skutków ubocznych leków. 

Podwyższony poziom kinazy kreatynowej może być przejściowy (np. po wysiłku), ale stężenia powyżej 1000 U/L wymagają diagnostyki, a >5000 U/L mogą świadczyć o groźnej rabdomiolizie. 

Wynik zawsze należy skonsultować z lekarzem, który oceni go w pełnym kontekście (weźmie pod uwagę wszystkie choroby czy przyjmowane leki) i zdecyduje o dalszym postępowaniu.

Piśmiennictwo:

1. Chakrabarty T, Tirupathi S, Thompson A. How to use: creatine kinase. Arch Dis Child Educ Pract Ed. 2020 Jun;105(3):157-163. doi: 10.1136/archdischild-2019-317184. Epub 2019 Jul 11. PMID: 31296557.
2. Hettling H, van Beek JH. Analyzing the functional properties of the creatine kinase system with multiscale ‘sloppy’ modeling. PLoS Comput Biol. 2011 Aug;7(8):e1002130. doi: 10.1371/journal.pcbi.1002130. Epub 2011 Aug 11. PMID: 21912519; PMCID: PMC3166207.
3. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK546624/
4. Brewster LM, Mairuhu G, Sturk A, van Montfrans GA. Distribution of creatine kinase in the general population: implications for statin therapy. Am Heart J. 2007 Oct;154(4):655-61. doi: 10.1016/j.ahj.2007.06.008. PMID: 17892987.
5. Stanley M, Chippa V, Aeddula NR, Quintanilla Rodriguez BS, Adigun R. Rhabdomyolysis. 2024 Dec 11. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025 Jan–. PMID: 28846335.
6. Koch AJ, Pereira R, Machado M. The creatine kinase response to resistance exercise. J Musculoskelet Neuronal Interact. 2014 Mar;14(1):68-77. PMID: 24583542.
7. Baird MF, Graham SM, Baker JS, Bickerstaff GF. Creatine-kinase- and exercise-related muscle damage implications for muscle performance and recovery. J Nutr Metab. 2012;2012:960363. doi: 10.1155/2012/960363. Epub 2012 Jan 11. PMID: 22288008; PMCID: PMC3263635.
8. Montero Pérez FJ, Muñoz Avila J, Berlango Jiménez A, Durán Serantes M, Calderón de la Barca Vázquez JM, Jiménez Murillo L, Torres Murillo J. Elevación de las concentraciones séricas de creatincinasa tras inyección intramuscular [Increase of blood levels of creatine kinase following intramuscular injection]. Med Clin (Barc). 1996 Nov 16;107(17):649-54. Spanish. PMID: 9064405.