Dieta wątrobowa - dowiedz się co wolno jeść i wykorzystaj darmowy jadłospis

16 lipca 2020 Autor: Ada Błaszczyk

Zastanawiasz się kiedy wprowadzenie diety wątrobowej będzie dobrą decyzją? Zdarza się, że nasze potrzeby żywieniowe zupełnie nie idą w parze z potrzebami naszej wątroby. Wystawiamy ją często na próbę i rzeczywiście sporo może znieść, ale czasami się buntuje. Zapoznaj się z dietą wątrobową, która jest zdrowym sposobem odżywiania i będzie wspomagać leczenie oraz skorzystaj z darmowego jadłospisu!

Dieta wątrobowa - dowiedz się co wolno jeść i wykorzystaj darmowy jadłospis

Spis treści

Najczęściej występujące choroby wątroby

Najczęstszą przewlekłą chorobą wątroby jest niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby (NAFLD – non-alcoholic fatty liver disease) i dotyka 14-30% populacji ogólnej [1] oraz 20-40% osób w krajach zachodnich [2]. NAFLD polega na nadmiernym nagromadzeniu tłuszczu w wątrobie i stwierdzana jest, kiedy zawartość tłuszczu wewnątrzwątrobowego wynosi więcej niż 5% u osób, które nie spożywają więcej niż 20g alkoholu etylowego dziennie w przypadku mężczyzn oraz 10 g alkoholu w przypadku kobiet [3]. NAFLD składa się z czterech etapów i pierwszy polega na odkładaniu tłuszczu w wątrobie, drugi to nadmierne odkładanie tłuszczu i powstanie stanu zapalnego, trzeci etap to trwałe zapalenie wątroby, które powoduje powstawanie blizn w wątrobie i jest to tak zwane zwłóknienie. Ostatni – czwarty etap to marskość wątroby, która jest ciężką postacią NAFLD, gdzie zwłóknienie zastępuje większość komórek wątroby [4]. 

Oprócz niealkoholowego stłuszczenia, zapalenia wątroby oraz marskości warto pamiętać o występowaniu wirusowego zapalenia wątroby typu a,b oraz c i w przypadku zapalenia b oraz c podstawę stanowi leczenie farmakologiczne, natomiast dieta wątrobowa jest wsparciem terapii [5]. Kolejne jest alkoholowe stłuszczenie wątroby i podstawę leczenia w łagodnym przebiegu schorzenia stanowi abstynencja, dieta oraz farmakologia i zmiany są w tym przypadku odwracalne.

Dla kogo przeznaczona jest dieta wątrobowa

Zacznijmy od czynników, które zwiększają ryzyko rozwoju niealkoholowego stłuszczenia wątroby i jesteśmy w stanie wpłynąć na nie zmianą stylu życia oraz diety. Jest to otyłość, cukrzyca typu 2, dyslipidemia oraz zespół metaboliczny. Niealkoholowe stłuszczenie wątroby występuje u 40% osób otyłych z cukrzycą typu 2. NAFLD występuje u 3% dzieci, natomiast u dzieci z otyłością wartości te wzrastają do 50-70% [4]. Otyłość wynikająca z nadmiernego spożycia kalorii wraz z podniesionym poziomem trójglicerydów, cholesterolu LDL i obniżonym poziomem HDL przyczynia się do niealkoholowego stłuszczenia wątroby, które może doprowadzić do zapalenia oraz marskości narządu [6].

Dieta wątrobowa powinna być zatem wprowadzona u osób, które otrzymały diagnozę lekarską o powstaniu stanu zapalnego czy marskości wątroby, natomiast w celu uniknięcia rozwoju choroby sugerowana będzie zdrowa, zbilansowana dieta, która pozwoli na uregulowanie wyników badań oraz redukcję masy ciała. Najlepiej, w celu dobrania idealnej diety pod swoje potrzeby skonsultować się z wykształconym dietetykiem po studiach. Na podstawie wnikliwej ankiety żywieniowej dobierze on dietę skrojoną pod Twoje potrzeby.

Jak wygląda dieta wątrobowa

Na co zwrócić uwagę podczas wprowadzania w życie diety wątrobowej? Przede wszystkim bazujmy na zasadach zdrowej diety, takiej jak dieta śródziemnomorska lub dieta DASH, ze względu na dużą zawartość przeciwutleniaczy oraz przeciwzapalny charakter. W tym wypadku Twój jadłospis powinien być bogaty przede wszystkim w warzywa i owoce, zadbaj o różnorodność oraz ich podaż w każdym posiłku, celując w 600-800 g dziennie [7]. 

Należy ograniczyć podaż fruktozy i zawierającą ją przetworzoną żywność. Dlatego wyrzuć ze swojego odżywiania gotowe ciacha, cukierki i żelki, czyli wysokoprzetworzone produkty, a w zamian za to pozostaw na owoce, które dodatkowo dostarczą witamin i błonnika pokarmowego, ponieważ u osób z niealkoholowym stłuszczeniem wątroby jego spożycie jest niskie [8]. Warto zwrócić uwagę, że w zależności od wyników badań, diagnozy oraz samopoczucia zalecana może być dieta o charakterze lekkostrawnym, więc wtedy zmniejsz udział strączków czy samych pełnoziarnistych produktów, natomiast nie rezygnuj z nich całkowicie. Jak? Do obiadu dodaj drobną kaszę, a chleb z ziaren zamień na graham. Przechodząc do białka należy ograniczyć do minimum czerwone przetworzone mięso, co jest tak naprawdę założeniem zasad zdrowego odżywiania. Takie produkty mają w sobie dużą zawartość sodu oraz tłuszczów nasyconych. Podstawą niech będzie chude mięso, ryby oraz białko pochodzenia roślinnego. Na koniec zostawiamy dwie najważniejsze kwestie diety wątrobowej: alkohol oraz tłuszcz. Z alkoholem sprawa jest jasna, ponieważ zostaje on całkowicie wykluczony z diety i nie należy go spożywać w żadnej formie. Jeśli chodzi o tłuszcz to jego podaż powinna zostać delikatnie zmniejszona i musimy skupić się na jego źródłach. Najistotniejsze jest zastąpienie tłuszczów nasyconych jedno- i wielonienasyconymi, ponieważ zmniejsza to ryzyko wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych nawet o 15%! W praktyce dieta wątrobowa eliminuje tłuszcze pochodzące z mięs, wędlin czy oleju kokosowego, na rzecz oliwy z oliwek, orzechów, pestek oraz zwiększonego udziału źródeł omega-3, jak: tłuste ryby, siemię lniane, chia, orzechy włoskie [12].

Alkohol w diecie wątrobowej

W większości analiz grup osób z NAFLD okazuje się, że spożywanie nawet małych ilości alkoholu prowadzi do większego postępu choroby oraz niższego poziomu zminimalizowania objawów [9]. Abstynencja jest, także podstawą leczenia alkoholowego zapalenia wątroby i jest to kluczowe w celu zapobiegania dalszemu rozwojowi choroby i powikłań, oczywiście w większości przypadków zachowanie trzeźwości wymaga uczestnictwa w programach poradnictwa, grupach pomocy oraz może wymagać opieki psychologicznej [10]. Trzeba podkreślić, że w przypadku wirusowego zapalenia wątroby spożywanie alkoholu oraz jego nadużywanie też przyczynia się do przyspieszonego postępu choroby, wyższego ryzyka wystąpienia marskości oraz nowotworu wątroby. U 20% osób, które piją intensywnie rozwija się marskość wątroby, a ryzyko jest zwiększone przy jednoczesnym wirusowym zapaleniu [11]. I w przypadku chorób wątroby nie ma możliwości wybrania lepszego i mniej obciążającego rodzaju alkoholu. Zarówno piwo, wino, jak i cięższe trunki (wódka, whisky) są niewskazane i nie muszą być wcale spożywane w ogromnych ilościach, aby wykazywały szkodliwy wpływ.  W praktyce jak wygląda zawartość czystego alkoholu? 10 g alkoholu znajdziemy w około 275 ml piwa, 100 ml wina i 25 ml wódki, a zwyczajowo wymienione trunki spożywane są w większych ilościach. 

Co jeść na diecie wątrobowej

Przedstawiamy w skróconej formie zalecane oraz niewskazane produkty, które występują w diecie wątrobowej. Po zapoznaniu się ze szczegółowym opisem żywieniowych wytycznych dla zdrowej wątroby można korzystać z tabeli, która pomoże w szybkim komponowaniu jadłospisu. Aby jak najbardziej ułatwić zrozumienie diety wątrobowej w pierwszej kolejności skorzystaj z darmowego jadłospisu, który znajduje się niżej.


Produkty zalecaneProdukty niezalecane
Białkochude mięso, ryby, tofu
czerwone, przetworzone mięso
Węglowodanykasze, ryż, ziemniaki, owoce, warzywa
przetworzone produkty, gotowe słodkości, jak: ciasta, ciastka, wafelki, żelki, cukierki, batony
Tłuszczeoliwa z oliwek, siemię lniane, orzechy
olej kokosowy, tłuszcz pochodzący z mięs

Dieta wątrobowa – przykładowy jadłospis

Dieta wątrobowa - jadłospis

Przykładowy jadłospis diety wątrobowej zawiera 2000 kcal, 120g białka, 57g tłuszczu oraz 232 g węglowodanów. Najważniejsze składowe diety to: duża ilość warzyw oraz owoce pojawiające się każdego dnia, pełnoziarniste produkty jak: komosa ryżowa, kasza jęczmienna, pieczywo graham, płatki owsiane oraz eliminacja czerwonego i przetworzonego mięsa, na rzecz drobiu, tofu oraz chudego nabiału. 

Poniedziałek

Dieta wątrobowa - jadłospis

W jadłospisie pojawiają się też urozmaicone posiłki, jak: kanapki z pastą soczewicową, tortilla z bakłażanem czy szaszłyki z tofu. Można stosować tutaj ulubione przyprawy i polecamy wędzoną paprykę, czosnek granulowany oraz świeże zioła.

Wtorek

Dieta wątrobowa - jadłospis

Dieta zawiera źródła kwasów tłuszczowych omega-3: łosoś czy orzechy włoskie oraz roślinne oleje – oliwę. Aby zwiększyć podaż ryb może przygotować z nich pastę śniadaniową i tutaj sprawdzi się wędzona makrela lub wykorzystać łososia do szaszłyków z warzywami.

Środa

Dieta wątrobowa - jadłospis

Zasady żywieniowe, na których opiera się dieta wątrobowa mogą być z powodzeniem wprowadzone na stałe. Najważniejsze, aby dieta pokrywała zapotrzebowanie na wszystkie składniki odżywcze, była bogata w polifenole oraz eliminowała nadmiar tłuszczów nasyconych i alkohol.

Podsumowanie

  • Diagnozę występowania jakiekolwiek choroby wątroby stawia lekarz i nie robimy tego samodzielnie na podstawie wyników badań,
  • Czynnikami modyfikowalnymi, które wpływają na zwiększone ryzyko niealkoholowego stłuszczenia wątroby są: otyłość, cukrzyca typu 2, dyslipidemia oraz zespół metaboliczny,
  • Dieta wątrobowa może bazować na najzdrowszych dietach jak śródziemnomorska czy DASH,
  • Eliminuje przetworzone produkty oraz alkohol, a podstawę diety wątrobowej stanowią węglowodany złożone oraz chude źródła białka,
  • Należy zmniejszyć podaż tłuszczu, który powinien pochodzić ze źródłem roślinnych: oliwa, siemię, orzechy.

  1. Abd El-Kader, Shehab M., and Eman M. Salah El-Den Ashmawy. "Non-alcoholic fatty liver disease: The diagnosis and management." World journal of hepatology 7.6 (2015): 846.
  2. Mirmiran, Parvin, et al. "Relationship between diet and non-alcoholic fatty liver disease: a review article." Iranian journal of public health 46.8 (2017): 1007.
  3. George, Elena S., et al. "Practical dietary recommendations for the prevention and management of nonalcoholic fatty liver disease in adults." Advances in nutrition 9.1 (2018): 30-40.
  4. Ullah, Rahim, et al. "Role of nutrition in the pathogenesis and prevention of non-alcoholic fatty liver disease: recent updates." International journal of biological sciences 15.2 (2019): 265.
  5. Mehta, Parth, and Anil Kumar Reddy Reddivari. "Hepatitis." (2020).
  6. Abenavoli, Ludovico, et al. "Diet and non-alcoholic fatty liver disease: the Mediterranean way." International journal of environmental research and public health 16.17 (2019): 3011.
  7. Aune, Dagfinn, et al. "Fruit and vegetable intake and the risk of cardiovascular disease, total cancer and all-cause mortality—a systematic review and dose-response meta-analysis of prospective studies." International journal of epidemiology 46.3 (2017): 1029-1056.
  8. Perdomo, Carolina M., Gema Frühbeck, and Javier Escalada. "Impact of nutritional changes on nonalcoholic fatty liver disease." Nutrients 11.3 (2019): 677.
  9. George, Elena S., et al. "Practical dietary recommendations for the prevention and management of nonalcoholic fatty liver disease in adults." Advances in nutrition 9.1 (2018): 30-40.
  10. Weng, Gong, and Winston Dunn. "Effect of alcohol consumption on nonalcoholic fatty liver disease." Translational gastroenterology and hepatology 4 (2019).
  11. Patel, Roshan, and William Gossman. "Alcoholic liver disease." (2019).
  12. Dolganiuc, Angela. "Alcohol and viral hepatitis: role of lipid rafts." Alcohol research: current reviews 37.2 (2015): 299.

Czytaj także