Dieta SCD (dieta specyficznych węglowodanów) – zasady, jadłospis i przepisy dla zdrowych jelit

W trakcie stosowania diety SCD eliminuje się konkretne grupy produktów, dzięki czemu redukuje się objawy związane z chorobami zapalnymi jelit. Sprawdź zasady i jadłospis dla lepszego samopoczucia! Zobacz, czy dieta SCD jest dla Ciebie!

Spis treści:

• Dieta SCD – zasady diety specyficznych węglowodanów
• Etapy planu żywieniowego SCD
• Produkty zalecane na diecie SCD
• Jakich produktów unikać na diecie SCD?
• Dieta śródziemnomorska lepsza od jadłospisu SCD! 
• Przepisy diety SCD i środziemnomorskiej
• Kto jest odbiorcą diety SCD? Czy jest podobna do diety FODMAP (pod SIBO)?
• Podobne style żywienia do diety SCD

Najważniejsze wnioski: 

1. Dieta SCD jest stosowana głównie w redukowaniu objawów chorób zapalnych jelit, takich jak choroba Leśniowskiego-Crohna i wrzodziejące zapalenie jelita grubego. Eliminuje zboża, większość nabiału oraz przetworzoną żywność, jednocześnie promując spożycie nieprzetworzonego mięsa, warzyw i owoców.
2. Pomimo skuteczności diety SCD w łagodzeniu objawów chorób jelit, badania wykazały, że dieta śródziemnomorska może być lepszym wyborem, ponieważ oferuje podobne korzyści zdrowotne, ale jest łatwiejsza w przestrzeganiu dzięki większej różnorodności dozwolonych produktów.
3. Dieta SCD ma dość podobne założenia do diety GAPS i diety paleo, a nawet diety low FODMAP. Jednak badania wykazały, że w leczeniu Zespołu Jelita Drażliwego (IBS) bardziej skuteczna jest dieta low FODMAP, która lepiej redukuje objawy i zmniejsza ryzyko niedoborów składników odżywczych.

Dieta SCD – zasady diety specyficznych węglowodanów

Zasady diety SCD (ang. specific carbohydrate diet), czyli diety specyficznych węglowodanów opierają się na wykluczeniach konkretnych produktów spożywczych. Zasady tej diety mogą przypominać zasady diety paleo, jednak nie są one tymi samymi dietami. 

Dieta SCD została spopularyzowana przez Elaine Gottschall. Ma ona swoje zastosowanie  w chorobach zapalnych jelit np. chorobie Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego, gdzie poszczególne odcinki przewodu pokarmowego np. jelito grube objęte są stanem zapalnym. Powszechnie akceptowalne są świeże warzywa i owoce (wyjątek niektóre warzywa skrobiowe np. ziemniaki i bataty). Można jeść niektóre nasiona roślin strączkowych (soczewica, groch), a z kolei inne już nie (ciecierzyca, soja).

Zasady diety SCD – dozwolone i niedozwolone produkty

Z kolei na diecie SCD nie można spożywać żadnych zbóż. Dozwolonymi słodzikami są jedynie sacharyna i miód [1]. Konserwowane owoce i warzywa nie są dozwolone ze względu na możliwe dodane cukry oraz skrobie. Nieprzetworzone mięso jest dozwolone na diecie SCD bez ograniczeń.

Jednak przetworzone, konserwowane i a także wędzone mięso jest ograniczone ze względu na możliwy dodatek cukru i skrobi stosowanych w dodatkach do żywności. Co ciekawe mleko nie jest dozwolone na diecie SCD ze względu na zawartość laktozy. Za to można spożywać niektóre sery z minimalną zawartością laktozy, a także domowe jogurty fermentowane [1].

Dieta jest głównym czynnikiem, który determinuje skład mikrobiomu jelitowego. Zmiana diety skutecznie zmienia mikrobiom. Przez to celem diety SCD jest wyeliminowanie czynników, które mogą przyczyniać się do dysbiozy. Wykazano, iż dieta SCD zapewnia ulgę w objawach, zmniejsza stany zapalne czy też poprawia gojenie się błony śluzowej u pacjentów [2].

Jeżeli chcesz zadbać o swoje zdrowie, to skorzystaj z pomocy profesjonalnego dietetyka z zespołu Dietetyka #NieNaŻarty. Dzięki stałemu kontaktowi i indywidualnej diecie będziesz wiedzieć, co jeść, aby redukować objawy związane z chorobami zapalnymi jelit przy pomocy diety. Pomogliśmy ponad 22 000 osobom osiągnąć cel, a nasza opinia w Google to 4,9/5 na podstawie ponad 490 opinii. Szybkie, smaczne i indywidualne diety to nasza specjalność.

Etapy planu żywieniowego SCD

Etapy diety SCD nie są ściśle sprecyzowane. Może to być szokujące, ale w badaniach na próżno szukać konkretnych informacji o wprowadzaniu konkretnych grup produktów w poszczególnych etapach.

W błąd może wprowadzić Cię wiele artykułów angielsko jak i polskojęzycznych, w których wymienia się etapy diety SCD oraz produkty, które są wtedy dozwolone i zakazane. 

Dlatego, zamiast skupiać się na rzekomych etapach, przejdźmy od razu do produktów zalecanych podczas diety SCD.

Produkty zalecane na diecie SCD

Produkty zalecane na diecie SCD (dieta specyficznych węglowodanów) są następujące [1,3,4]: 

Na diecie SCD możesz spożywać dość dużo grup produktów. Będą to nieprzetworzone mięsa takie jak kurczak, indyk, wieprzowina, a także ryby i jajka. Z kategorii nabiału możesz spożywać jednie domowy, fermentowany jogurt oraz ser kozi. Za to możesz jeść właściwie wszystkie świeże warzywa i owoce! W przypadku strączków możesz ograniczyć się jedynie do 

Jakich produktów unikać na diecie SCD?

Produkty, których warto unikać na diecie SCD to [1,3,4]: 

Niedozwolone na diecie SCD jest spożywanie przetworzonego mięsa takiego jak parówki czy wędliny. Prawie w ogóle nie będziesz móc spożywać nabiału na diecie specyficznych węglowodanów. Wynika to z zawartości laktozy. Pamiętaj, że warzywa i owoce konserwowane oraz z dodatkiem cukru nie będą dozwolone na diecie SCD.

I co najważniejsze na diecie SCD nie zjesz ryżu ani innych produktów zbożowych, które są źródłem węglowodanów złożonych. Owies, pszenica, ryż są zakazane na tego rodzaju diecie! 

Dieta śródziemnomorska lepsza od jadłospisu SCD! 

Dieta SCD, pomimo że jest uznawana za skuteczną w łagodzeniu objawów chorób zapalnych jelit, to nie jest najlepszym rozwiązaniem. Co ciekawe jest to dieta śródziemnomorska!

W 2021 roku przeprowadzono badanie z udziałem 194 pacjentów [1]. Przez 6 tygodni badani otrzymywali dostawę przygotowanych posiłków zgodnych z przypisaną im dietą (93 osoby dieta śródziemnomorska, 101 do diety SCD). Kobietom dostarczano 2500 kcal, a mężczyznom 3000 kcal dziennie (nie musieli spożywać całego pożywienia!). Uczestnicy przydzieleni do SCD otrzymali trzydniową dietę startową, zgodnie z zaleceniami w Breaking the Vicious Cycle (książka o diecie SCD).

Posiłki zaprojektowano tak, aby można je było podgrzać w piekarniku lub kuchence mikrofalowej. Nie było wymagane żadne inne przygotowanie. Po pierwszych 6 tygodniach uczestnicy otrzymali instrukcje, jak kupować i przygotowywać własne posiłki i przekąski. Po tym czasie gotowali samodzielnie. Trzydziestu trzech uczestników wycofało się z badania przed 6. tygodniem, a 37 uczestników wycofało się z badania między 6. a 12. tygodniem.

Wyniki były następujące [1]:

• oby dwie diety (dieta śródziemnomorska i specyficznych węglowodanów) były dobrze tolerowane przez pacjentów z chorobą Leśniowskiego-Crohna z objawami łagodnymi do umiarkowanych.
• Żadna z diet nie normalizowała stężenia CRP (białka c-reaktywnego)
• Dieta śródziemnomorska może lepszym wyborem od diety SCD z racji dobrze udokumentowanego pozytywnego wpływu na zdrowie, oraz dużą łatwość do stosowania w porównaniu do diety SCD. 

Jak widzisz obydwie diety są dobre dla pacjentów z chorobą Leśniowskiego-Crohna. Jednak dieta śródziemnomorska będzie bardziej preferowana z racji możliwości spożywania dużo większej ilości grup produktów – nie jest tak restrykcyjna jak dieta SCD. Spójrz na tabelę poniżej i przekonaj się, jak dużo możesz jeść na diecie śródziemnomorskiej!

Przepisy diety SCD i środziemnomorskiej

Przygotowaliśmy dla Ciebie przykładowy jadłospis diety śródziemnomorskiej. Stosowanie przepisów zgodnymi z zasadami takiej diety będzie dużo prostsze i potencjalnie smaczniejsze niż korzystanie z diety SCD. Pamiętaj, że zawsze pod ręką jest dieta online od doświadczonego dietetyka po studiach. Jest to najlepsze rozwiązanie, aby móc jeść zdrowo i skutecznie minimalizować objawy choroby przy pomocy diety! 

Przykładowy jadłospis i przepisy

Wartości odżywcze przykładowego jadłospisu dla diety śródziemnomorskiej:

• Kalorie: 1820.0
• Białko: 89.0 
• Tłuszcze: 67.9 
• Węglowodany: 186.1
• Błonnik: 47.8
• Wapń: 1122 mg
• Magnez: 474,5 mg
• Żelazo: 22 mg

Śniadanie –  Owsianka z owocami

Szybkie i bardzo zdrowe śniadanie, czyli owsianka z borówkami. Owoce możesz wybrać, jakie tylko lubisz!

Składniki:

• Mleko UHT, 1,5% tłuszczu – 250 g (1 x Szklanka)
• Borówki amerykańskie – 50 g (1 x Garść) 
• Płatki owsiane – 50 g (5 x Łyżka) 
• Orzechy włoskie – 20 g (1.3 x Łyżka)

Sposób przygotowania:

1. Płatki owsiane ugotuj na mleku.
2. Owsiankę wylej do miseczki, posyp borówkami i orzechami.

II śniadanie – Sałatka ala grecka

Świetny posiłek, by przygotować go z rana i zabrać do pracy. Nie musisz podgrzewać pieczywa (ale jak masz taką możliwość, to zachęcamy dla lepszej struktury pieczywka!) 

Składniki:

• Pomidor – 120 g (1 x Sztuka) 
• Ogórek – 80 g (2 x Sztuka)
• Ser typu “Feta” – 75 g (1.5 x Kawałek) 
• Sałata lodowa – 60 g (3 x Liść)
• Chleb żytni razowy – 60 g (2 x Kromka) 
• Cebula – 50 g (0.5 x Sztuka) 
• Oliwki czarne – 20 g (1.3 x Łyżka) 
• Oliwa z oliwek – 5 g (0.5 x Łyżka)

Sposób przygotowania: 

1. Warzywa i ser pokrój w kostkę.
2. Z chleba żytniego zrób grzanki.
3. Całość wymieszaj w misce, polej oliwą

Obiad – Ciecierzyca w sosie pomidorowym z warzywami

Taki obiad jest bardzo zdrowy z racji dużej zawartości warzyw (cebula, cukinia, papryka, pomidory). Na diecie SCD nie można byłoby go spożyć z racji zawartości ciecierzycy. 

Składniki:

• Ciecierzyca (ugotowana) – 200 g (10 x Łyżka) 
• Pomidory z puszki (krojone) – 150 g (1.5 x Porcja) 
• Cukinia – 150 g (0.5 x Sztuka)
• Papryka czerwona – 70 g (0.5 x Sztuka)
•  Cebula – 50 g (0.5 x Sztuka) 
• Oliwa z oliwek – 5 g (0.5 x Łyżka)
•  Czosnek – 5 g (1 x Ząbek)
• Tymianek – 3 g (0.8 x Łyżeczka) 
• Sól biała – 1 g (1 x Szczypta)
• Pieprz czarny mielony – 1 g (1 x Szczypta)

Sposób przygotowania: 

1. Warzywa pokrój i podsmaż na oliwie. 
2. Dodaj ugotowaną wcześniej ciecierzycę. 
3. Przypraw i zalej pomidorami.
4. Duś około 15 minut. Podawaj ze świeżym tymiankiem

Kolacja – kanapki z łososiem i warzywami

Kanapki z łososiem i warzywami, czyli świetne źródło zdrowych kwasów omega 3!  

Składniki: 

• Łosoś, wędzony – 100 g (3.3 x Kawałek) 
• Chleb żytni razowy – 90 g (3 x Kromka) 
• Ogórek – 80 g (2 x Sztuka)
• Awokado – 40 g (0.3 x Sztuka)
• Sałata -20 g (4 x Liść)

Sposób przygotowania:

1. Nałóż sałatę, łososia i ogórka
2. Chleb posmaruj awokado.

Kto jest odbiorcą diety SCD? Czy jest podobna do diety FODMAP (pod SIBO)?

Odbiorcą diety SCD są przede wszystkim osoby z chorobami zapalnymi jelit (choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego). Badania potwierdzają działanie diety SCD [1,2,3,4,5] w łagodzeniu objawów związanych z chorobami zapalnymi jelit. 

Jednak lepszą dietą od diety specyficznych węglowodanów jest dieta śródziemnomorska. Efekty po jej stosowaniu są takie same, a umożliwia ona korzystanie z szerszej grupy produktów. Dzięki temu jest łatwiejsza w stosowaniu, co umożliwia długotrwałe przestrzeganie takiej diety.

Podobne style żywienia do diety SCD

Dieta SCD przypomina inne rodzaje popularnych diet. Do jednej z nich należy dieta GAPS. Jest to bardziej restrykcyjna dieta (nie spożywa się na niej w ogóle strączków czy też nabiału), podzielona na kilka etapów. Jej celem jest przywrócenie równowagi mikrobiomu jelitowego poprzez eliminację produktów, które mogą pogarszać stan jelit, takich jak przetworzona żywność, zboża, węglowodany i cukry proste.

Inna dieta, która jest podobna w założeniach do diety SCD to dieta paleo. Ta dieta z kolei nie jest tak restrykcyjna jak dieta GAPS, a nawet tak jak dieta SCD. Wynika to z faktu, iż dozwolone jest na niej spożywanie małych ilości nabiału, zbóż czy też nasion roślin strączkowych. Za to całkowicie eliminuje produkty wysokoprzetworzone, sól, cukier.

Ostatnim rodzajem diety, który może być podobny do diety SCD i nawet był testowany w badaniach to dieta low FODMAP. Ten rodzaj diety polega na eliminacji szybko fermentujących węglowodanów (m.in. monosacharydy, laktozy, fruktozy), aby wyeliminować dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego takie jak wzdęcia, biegunka, ból brzucha.  

W 2017 roku badano te dwie diety pod kątem skuteczności redukcji objawów związanych z Zespołem Jelita Drażliwego (IBS). Okazało się, że dieta low FODMAP była dużo skuteczniejsze od diety SCD w redukcji objawów IBS, a co więcej była bardziej zasobna w kwas foliowy i nie powodowała niedoborów witaminy D [3]. 

Piśmiennictwo

1. Lewis JD, Sandler RS, Brotherton C, Brensinger C, Li H, Kappelman MD, Daniel SG, Bittinger K, Albenberg L, Valentine JF, Hanson JS, Suskind DL, Meyer A, Compher CW, Bewtra M, Saxena A, Dobes A, Cohen BL, Flynn AD, Fischer M, Saha S, Swaminath A, Yacyshyn B, Scherl E, Horst S, Curtis JR, Braly K, Nessel L, McCauley M, McKeever L, Herfarth H; DINE-CD Study Group. A Randomized Trial Comparing the Specific Carbohydrate Diet to a Mediterranean Diet in Adults With Crohn’s Disease. Gastroenterology. 2021 Sep;161(3):837-852.e9. doi: 10.1053/j.gastro.2021.05.047. Epub 2021 May 27. Erratum in: Gastroenterology. 2022 Nov;163(5):1473. doi: 10.1053/j.gastro.2022.07.058. PMID: 34052278; PMCID: PMC8396394.
2. Schwartz NRM, McNichol SR, Devine B, Phipps AI, Roth JA, Suskind DL. Assessing Barriers to use of the Specific Carbohydrate Diet in Pediatric Inflammatory Bowel Disease: A Qualitative Study. JPGN Rep. 2022 Jul 29;3(3):e239. doi: 10.1097/PG9.0000000000000239. PMID: 37168638; PMCID: PMC10158296.
3. Vincenzi M, Del Ciondolo I, Pasquini E, Gennai K, Paolini B. Effects of a Low FODMAP Diet and Specific Carbohydrate Diet on Symptoms and Nutritional Adequacy of Patients with Irritable Bowel Syndrome: Preliminary Results of a Single-blinded Randomized Trial. J Transl Int Med. 2017 Jun 30;5(2):120-126. doi: 10.1515/jtim-2017-0004. PMID: 28721345; PMCID: PMC5506412.
4. Cohen SA, Gold BD, Oliva S, Lewis J, Stallworth A, Koch B, Eshee L, Mason D. Clinical and mucosal improvement with specific carbohydrate diet in pediatric Crohn disease. J Pediatr Gastroenterol Nutr. 2014 Oct;59(4):516-21. doi: 10.1097/MPG.0000000000000449. PMID: 24897165.
5. Suskind DL, Wahbeh G, Cohen SA, Damman CJ, Klein J, Braly K, Shaffer M, Lee D. Patients Perceive Clinical Benefit with the Specific Carbohydrate Diet for Inflammatory Bowel Disease. Dig Dis Sci. 2016 Nov;61(11):3255-3260. doi: 10.1007/s10620-016-4307-y. Epub 2016 Sep 16. PMID: 27638834.