Zaburzenia odżywiania - objawy, rodzaje, terapia

Spis treści

• Problemy z odżywianiem
• Przyczyny zaburzeń odżywiania
• Zaburzenia odżywiania rodzaje
• Jadłowstręt psychiczny (Anorexia Nervosa)
• Żarłoczność psychiczna (Bulimia Nervosa)
• Zaburzenie z napadami objadania się (Binge eating disorder)
• Zaburzenie polegające na ograniczaniu lub unikaniu przyjmowania pokarmów (Avoidant-restrictive food intake disorder)
• Pica (Pica)
• Zaburzenie z ruminacją - regurgitacją (Rumination-regurgigation disorder)
• Inne specyficzne zaburzenia jedzenia i odżywiania (Other specified feeding or eating disorders)
• Zaburzenia jedzenia i odżywiania, nieokreślone (Feeding or eating disorders, unspecified)
• Zaburzenia odżywiania objawy
• Jadłowstręt psychiczny - objawy
• Żarłoczność psychiczna - objawy
• Zaburzenie z napadami objadania się - objawy
• Zaburzenie polegające na ograniczaniu lub unikaniu przyjmowania pokarmów - objawy
• Pica - objawy
• Zaburzenie z ruminacją - regurgitacją - objawy
• Inne specyficzne zaburzenia jedzenia i odżywiania - objawy
• Jak leczyć zaburzenia odżywiania?
• Zaburzenia odżywiania u dzieci
• Jak diagnozuje się zaburzenia odżywiania?
• Jak rozmawiać z osobami z zaburzeniami odżywiania?
• Zaburzenia odżywiania test
• Podsumowanie

Problemy z odżywianiem

Problemy z odżywianiem to poważny i ogólnoświatowy problem. Liczba osób z nadwagą i otyłością nieustannie wzrasta, gdzie w samym 2016 roku w Stanach Zjednoczonych ponad 60% osób cierpiało na nadwagę lub otyłość (a liczba ta ciągle rośnie) [1]. Wynika to ze spożywania zbyt dużej ilości kalorii w stosunku do swojego zapotrzebowania energetycznego np. przez:

• wysoką dostępność kalorycznych produktów
• brak świadomości kaloryczności produktów
• wysoką smakowitość kalorycznych produktów 
• małą ilość aktywności fizycznej

Niestety istnieją również inne powody nadwagi i otyłości, a są to zaburzenia odżywiania. Można je scharakteryzować jako poważne zaburzenia psychiczne charakteryzujące się nieprawidłowym jedzeniem lub też zachowaniami kontrolującymi masę ciała [2]. Istotne jest to, że są to różne jednostki chorobowe, w których może występować nadwaga, otyłość, ale również niedowaga np. jadłowstręt psychiczny (często określanym jako anoreksja). Dlatego też dokładnie wyróżniono choroby, które klasyfikujemy jako zaburzenia odżywiania.

Przyczyny zaburzeń odżywiania

Jakie są przyczyny zaburzeń odżywiania? Nie ma jednej ściśle określonej przyczyny zaburzeń odżywiania, ale do wystąpienia różnych zaburzeń odżywiania mogą przyczynić się m.in. [7,8]:

• brak akceptacji od rówieśników
• perfekcjonizm
• zaburzone relacje rodzinne np. nadopiekuńczość, sztywność, uwikłania w konflikty rodzinne
• niskie poczucie wartości
• traumatyczne przeżycia
• presja ze strony społeczeństwa do posiadania szczupłej sylwetki

Dużym problemem (i jedną z przyczyn zaburzeń odżywiania) są również media społecznościowe. Ideał szczupłej sylwetki jest szeroko rozpowszechniony, a niestety może on powodować niezdrowe podejścia żywieniowe takie jak restrykcyjna dieta, złe postawy żywieniowe czy też zwiększać niezadowolenie ze swojego ciała[9]. Dodatkowo zdjęcia rozpowszechniane w mediach społecznościowych mogą zachęcać do osiągania nierealistycznych sylwetek, a łatwość oceny przez innych (np. polubienia, komentarze) może również rozwinąć ryzykowne zachowania żywieniowe [10].

Zaburzenia odżywiania rodzaje

Klasyfikowaniem zaburzeń odżywiania zajmuje się Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych, określana jako ICD. Wraz z rozwojem nanosi się do niej poprawki i aktualnie obowiązujące wersją jest ICD-11. Jest to o tyle istotne, gdyż w porównaniu do starszej wersji ICD-10 nastąpiły zmiany w rodzaju klasyfikowania rodzajów zaburzeń odżywiania. Aktualna klasyfikacja zaburzeń odżywiania klasyfikuje się następująco [3].

Jadłowstręt psychiczny (Anorexia Nervosa)

Zaburzenie odżywiania, które jest jednym z najbardziej destrukcyjnych dla organizmu. Często określane jako anoreksja. Charakterystyczne dla tej jednostki chorobowej jest istotnie niska masa ciała w stosunku do wzrostu i stadium rozwojowego, która nie jest spowodowana inną chorobą ani brakiem dostępu do jedzenia. Zdecydowanie częściej diagnozowana u kobiet niż u mężczyzn, głównie w okresie dojrzewania. Jadłowstręt psychiczny wiąże się z przedwczesną śmiercią, często z powodu komplikacji medycznych związanych z głodem lub samobójstwem.

Żarłoczność psychiczna (Bulimia Nervosa)

Bulimia to kolejne z poważnych zaburzeń odżywiania. Charakteryzuje się częstymi i nawracającymi epizodami objadania się. Istotne jest to, żeby zdiagnozować Bulimie, to osoba nie może spełniać wymagań diagnostycznych jadłowstrętu psychicznego (o objawach i diagnostyce przeczytasz w kolejnych nagłówkach).

Zaburzenie z napadami objadania się (Binge eating disorder)

Zaburzenie z napadami objadania również jest klasyfikowane w ICD-11 jako jedne z głównych zaburzeń odżywiania. Różni się od bulimii tym, że nie występują tutaj niewłaściwe zachowania kompensacyjne, które mają na celu zapobiegnięcie przytyciu np. prowokowanie wymiotów.

Zaburzenie polegające na ograniczaniu lub unikaniu przyjmowania pokarmów (Avoidant-restrictive food intake disorder)

Jest to zaburzenie, w którym osoba chora unika lub ogranicza przyjmowanie określonego pokarmu, co może skutkować niewystarczającym spożyciem energii, niedoborami żywieniowymi czy też upośledzeniem w codziennym funkcjonowaniu np. unikanie imprez rodzinnych, gdzie jest dużo jedzenia.

Pica (Pica)

Charakteryzuje się spożywaniem substancji, które nie są zdatne do spożycia np. ziemia, kreda, plastik, metal, ale też surowych składników żywności np. duże ilości soli, mąki kukurydzianej.

Zaburzenie z ruminacją - regurgitacją (Rumination-regurgigation disorder)

To zaburzenie polega na przeżuwaniu i zwracaniu pokarmu, które wykonywane jest celowo. Nie można go wytłumaczyć innym powodem medycznym np. zwężeniem przełyku czy też innymi chorobami, które wpływają na funkcjonowanie przełyku.

Inne specyficzne zaburzenia jedzenia i odżywiania (Other specified feeding or eating disorders)

Są to zaburzenia, które charakteryzują się nieprawidłowymi zachowaniami związanymi z jedzeniem, których objawy nie spełniają wymagań diagnostycznych dla innych zaburzeń odżywiania wyżej wymienionych.

Co istotne bigoreksja, czyli zaburzenie postrzegania własnego ciała prowadzące do nadmiernego rozrostu masy mięśniowej, nie jest zaliczane do typowych zaburzeń odżywiania. Wchodzi ono w skład zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych.

Zaburzenia jedzenia i odżywiania, nieokreślone (Feeding or eating disorders, unspecified)

Inne zaburzenia jedzenia i odżywiania, których nie można określić.

Zaburzenia odżywiania objawy

Objawy zaburzeń odżywiania mogą być różne dla każdej wyodrębnionej jednostki chorobowej. Przykładowo dla picy będzie to spożywanie przedmiotów niejadalnych, które z kolei nie występuje w bulimii czy też anoreksji. Jednakże istnieją objawy, które możemy uznać za alarmowe i których rozpoznanie powinno skłonić nas do udania się do lekarza w celu ustalenia diagnozy.

Jadłowstręt psychiczny - objawy

Charakterystycznymi objawami anoreksji są [3]:

• niska masa ciała, BMI poniżej 18,5 kg/m2
• szybka utrata masy ciała (np. ponad 20% całkowitej masy ciała w ciągu 6 miesięcy)
• ograniczone jedzenie, głodzenie się
• stosowanie środków przeczyszczających
• prowokowanie wymiotów
• nadmierne ćwiczenia fizyczne
• lęk przed przytyciem
• rzadkie lub brak miesiączki

Osoby z anoreksją bardzo silnie skupiają się na swoim wyglądzie. Niska masa ciała jest kluczowa dla ich samooceny i jest błędnie postrzegana jako normalna, a nawet nadmierna. Może się to objawiać dokładnym liczeniem kalorii, szukaniem informacji jak schudnąć, stosowaniem leków na odchudzanie, częstym ważeniem się, lub w drugą stronę - odmową znajomości własnej masy ciała.

Żarłoczność psychiczna - objawy

Objawy bulimii to m.in.:

• regularne, nawracające epizody objadania się
• brak kontroli nad spożywanym jedzeniem
• zachowania kompensacyjne np. nadmierne ćwiczenia
• prowokowanie wymiotów
• stosowanie środków przeczyszczających
• nadmierne skupianie się na wyglądzie i masie ciała
• obniżenie jakości życia osobistego i społecznego

Po dokładniejszym przeanalizowaniu objawów żarłoczności psychicznej można dojść do wniosku, że są bardzo podobne do objawów jadłowstrętu psychicznego. Jednakże podstawową różnicą w tych dwóch zaburzeniach odżywiania jest niska masa ciała u osób z anoreksją, która w bulimii nie występuje. Jeżeli jednak doszło do utraty masy ciała poniżej BMI 18,5, to może być to jadłowstręt psychiczny.

Zaburzenie z napadami objadania się - objawy

Objawami zaburzeń z napadami objadania się są:

• nawracające epizody objadanie się
• utrata kontroli nad jedzeniem
• spożywanie większej ilości jedzenia niż zwykle przy niezdolności zaprzestania
• odczucie niepokój, negatywnych emocji np. poczucia winy, wstrętu

Objawy takie jak objadanie się i utrata kontroli nad jedzeniem występują tak samo jak w przypadku bulimii. Jednakże w zaburzeniach z napadami objadania się nie występują zachowania kompensacyjne, które mają na celu zaprzestanie przybierania na masie ciała np. wywoływanie wymiotów. Te zaburzenia korelują ze wskaźnikiem masy ciała. Jeżeli występują u Ciebie takie napady objadania się, a nie prowokujesz wymiotów, nie stosujesz środków przeczyszczających czy też nie wprowadzasz dużej ilości treningów, a wskaźnik BMI wynosi powyżej 25 to możliwe, że cierpisz na tę chorobę.

Jeżeli szukasz specjalisty, który pomoże Ci w wyjściu z zaburzeń z napadami objadania się, to nie zwlekaj i oddaj się w ręce specjalistów. Ponadto skutecznie współpracujemy z pacjentami, którzy zmagają się z uzależnieniem od słodyczy, jedzeniem nocnym i emocjonalnym, nerwicami czy też ortoreksją. Pomogliśmy ponad 20 000 zadowolonych pacjentów, a nasza opinia na Google to 5/5 na podstawie 390 opinii. Szybkie, smaczne i indywidualnie tworzone diety online to nasza specjalność.

Psychodietetyk online

Zaburzenie polegające na ograniczaniu lub unikaniu przyjmowania pokarmów - objawy

Objawami dla tego zaburzenia odżywiania są:

• unikanie lub ograniczanie przyjmowania pokarmu
• utrata masy ciała
• niedobory żywieniowe
• uzależnienie od suplementów diety
• zaburzone funkcjonowanie w społeczeństwie

To, co istotne, objawy te nie wynikają z nadmiernej koncentracji na masie ciała czy też sylwetce. Dodatkowo wegetarianizm, weganizm czy też praktyki religijne np. post nie wchodzą w definicję tego zaburzenia, chyba że wpłynął znacząco na zdrowie fizyczne. Co również bardzo ważne, to częstość występowania, która jest podobna dla mężczyzn oraz kobiet.

Pica - objawy

Charakterystycznym objawem dla picy jest spożywanie produktów, które nie są przeznaczone do spożycia np. glina, ziemia, kreda, gips, metal, papier. Objawem jest również spożywanie składników, które nadają się do spożycia, ale w zbyt dużych ilościach, które mogą wymagać hospitalizacji.

Zaburzenie z ruminacją - regurgitacją - objawy

Objawami zaburzeń z ruminacją-regurgitacją są:

• celowe cofanie do ust połkniętego pokarmu (zwracanie)
• ponowne przeżuwanie i połykanie
• celowe wypluwanie pokarmu

Dodatkowo takie zachowanie musi utrzymywać się przez co najmniej kilka tygodni, a takiego zachowania nie można wytłumaczyć inną chorobą, która będzie powodować zwracanie pokarmu np. zaburzenia nerwowo-mięśniowe wpływające na działanie przełyku. Co więcej, osoby cierpiące na to schorzenie mogą specjalnie kurczyć język, spinać mięśnie brzucha czy też kaszleć, aby wypluć pokarm.

Inne specyficzne zaburzenia jedzenia i odżywiania - objawy

Klasyfikacja ICD-11 nie definiuje jasno objawów czy też zachowań, które można by było uznać jako charakterystycznego dla tego schorzenia. Jednak będą to objawy, które m.in.:

• prezentują nieprawidłowe zachowania związane z jedzeniem
• nie spełniają wymagań diagnostycznych dla innego zaburzenia odżywiania
• objawów nie można wytłumaczyć innym schorzeniem
• objawy nie są odpowiednie rozwojowo czy też kulturowo
• objawy mogą skutkować zagrożeniem zdrowia, cierpieniem czy też zaburzeniem życia społecznego

Jak leczyć zaburzenia odżywiania?

Jak leczyć zaburzenia odżywiania? Leczenie zaburzeń odżywiania powinno odbywać się kompleksowo. Polecane jest tzw. multidyscyplinarne podejście zespołowe, w którego skład wchodzą psychiatra, terapeuta rodzinny, psycholog czy też dietetyk [5]. Również terapia poznawczo - behawioralna (CBT) uznawana jest za bardzo dobrą i udowodnioną metodą leczenia zaburzeń odżywiania [4]. Tak więc jeżeli cierpisz na zaburzenia odżywiania, to jak najbardziej skorzystaj z pomocy psychoterapeuty czy też psychologa.

Farmakoterapia ma również zastosowanie w leczeniu zaburzeń odżywiania np. stosowanie fluoksetyny (lek przeciwdepresyjny) w bulimii czy też leki zmniejszające apetyt w zaburzeniach z napadami objadania się [6]. Niemniej stosowanie jakichkolwiek leków powinno odbywać się po konsultacji z lekarzem. Warto mieć również na uwadzę, że leczenie zaburzeń odżywiania to długotrwały proces, który może trwać latami.

Zaburzenia odżywiania u dzieci

Niestety zaburzenia odżywiania również występują u dzieci oraz młodzieży. Jadłowstręt psychiczny często ma swój początek w okresie dojrzewania czy też wczesnej dorosłości (między 10 a 24 rokiem życia), zazwyczaj po stresującym wydarzeniu w życiu [3]. Dodatkowo dzieci z anoreksją mogą nie wyrażać swoich obaw związanych z zaburzonym żywieniem. Pozytywną informacją jest to, że nastolatkowie z rozpoznaniem anoreksji mają lepsze rokowanie niż w przypadku dorosłych.

Inne rodzaje zaburzeń odżywiania takie jak bulimia, zaburzenie z napadami objadania się czy też zaburzenie polegające na ograniczaniu lub unikaniu przyjmowania pokarmów również mogą mieć swój początek w dzieciństwie [3], dlatego bardzo istotna jest znajomość objawów zaburzeń odżywiania w celu ich wstępnego rozpoznania przez rodzica.

Jak diagnozuje się zaburzenia odżywiania?

Diagnozowanie zaburzeń odżywiania odbywa się przy pomocy ICD-11, czyli Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych. Jest to zbiór chorób, w których opisane są kryteria diagnostyczne, aby móc zdiagnozować daną chorobę.

Pamiętaj jednak, że zaburzenia odżywiania takie jak jadłowstręt psychiczny czy też żarłoczność psychiczna diagnozuje lekarz psychiatra. Jeżeli szukasz diagnozy w internecie na własną rękę (nawet sprawdzając aktualną listę ICD-11 i wszelkie kryteria diagnostyczne), to jest to nierozsądne zachowanie. Lekarz będzie w stanie w obiektywny sposób postawić diagnozę i wprowadzić odpowiednie leczenie.

Jak rozmawiać z osobami z zaburzeniami odżywiania?

Poruszanie tematu zaburzeń odżywiania może być ciężkie równie ciężkie dla samego chorego, jak dla rodzica, rodziny czy też najbliższych. Warto wiedzieć, jak rozmawiać z osobami z zaburzeniami odżywiania, aby osoba chora nie straciła do nas zaufania [7,11]:

• otwarcie wyrażaj swoje zdanie, obawę czy też troskę
• nie nakazuj zmiany
• pokaż, że osoba jest dla Ciebie ważna
• nie oceniaj ani nie wydawaj osądu
• traktuj bliską Ci osobę jako partnera
• doceniaj wysiłek i trud włożony w wyjście z choroby
• pozwól milczeć, jeżeli bliska Ci osoba nie ma ochoty na rozmowę

Zaburzenia odżywiania test

Czy mam zaburzenia odżywiania? Jeżeli zadałaś czy też zadałeś sobie takie pytanie, to możesz wypełnić testy przesiewowe, które pozwalają wstępnie wykryć zaburzenia odżywiania. Dostępne są różne testy np.:

• Kwestionariusz Zaburzeń Odżywiania (EDI)
• Test Postaw Wobec Jedzenia (EAT-26)
• Kwestionariusz ORTO-15

Pamiętaj jednak, że test na zaburzenia odżywiania, to tylko (ale i aż) test. Nie można na jego podstawie samodzielnie stwierdzić, że choruje się na zaburzenia odżywiania. Diagnozę zawsze stawia lekarz. Jeżeli wynik testu na zaburzenia odżywiania okazał się niepokojący, to zdecydowanie wskazanym jest udać się do specjalisty po profesjonalną pomoc.

Podsumowanie

Zaburzenia odżywiania to szereg chorób, które prowadzą do poważnych konsekwencji zdrowotnych, a w skrajnych przypadkach do śmierci. Objawy chorób odżywiania są różne - od prowokowania wymiotów, niskiej masy ciała czy też nadmiernej aktywności fizycznej w anoreksji, po utratę kontroli nad jedzeniem w zaburzeniach z napadami objadania się czy też spożywanie produktów niejadalnych (pica). Dlatego też warto znać objawy zaburzeń odżywiania, by móc je rozpoznać u bliskich jak najszybciej. Szybka diagnoza postawiona przez lekarza zdecydowanie umożliwi szybszy powrót do zdrowia oraz uniknięcie poważnych uszczerbku na zdrowiu.

Piśmiennictwo